Opkomst nieuwe technologie laat zien dat onderwijs meer procesgericht mag zijn
De toekomst van de kunstacademie; hoe ziet die eruit? Welke rol speelt technologie binnen de kunstacademie van de toekomst? Binnen ArtEZ wordt er veel onderzoek gedaan naar onderwijsinnovatie, en experimenteren onze docenten en studenten regelmatig met nieuwe vormen van onderwijs. Een van hen is docent en onderzoeker Marijke Goeting, ze geeft theorieles bij de opleidingen Graphic Design en Design Art Technology aan ArtEZ. Daarnaast promoveerde ze aan de Radboud Universiteit Nijmegen op het proefschrift Fast, Fluid, Fragmented: Art and Design in the Digital Age. Marijke vertelt alles over haar onderzoek naar technologie en en kunstonderwijs, een thema dat met de komst van generatieve AI misschien wel actueler is dan ooit.
“In mijn promotieonderzoek keek ik naar de manier waarop kunstenaars en ontwerpers met hun werk kritisch reflecteren op digitale technologieën. Binnen grafisch ontwerp zijn we eigenlijk altijd bezig met nieuwe technologische ontwikkelingen. Dat is een continu proces dat ook invloed heeft op de werkwijze van studenten, daarom is het een belangrijk onderwerp”, vertelt Marijke. “Ik heb mijn studenten betrokken bij het onderzoek. Zij zijn opgegroeid met smartphones en social media, ik niet. Dat geeft mij ook weer inzicht in de digitale wereld en hoe ze daarmee omgaan. Onderzoek en lesgeven gaat voor mij hand in hand.”
Door het werk van verschillende kunstenaars en ontwerpers te onderzoeken, kwam Marijke tot de conclusie dat er een aantal thema’s zijn die van belang zijn voor het werkveld. “Als ontwerper moet je begrijpen hoe digitale technologie onze cultuur beïnvloedt en je daartoe kritisch verhouden, ermee spelen of tegenin gaan. Veel makers laten met hun werk juist zien hoe die technologische systemen werken, zodat mensen dat beter snappen”, zegt ze. Automatische beeldherkenning, ‘big data’ (supersnelle informatieverwerking van veel data) en het effect van algoritmes zijn volgens haar onderwerpen die relevant zijn.
Procesgericht werken
“Doordat technologieën als AI steeds populairder worden (denk aan ChatGPT en Dall-E) en ‘black boxes’ zijn (gesloten systemen), is het aan ons en zeker aan de kunstacademie om je daartoe te verhouden. Het wordt heel vaak als een bedreiging gezien, maar AI kan zeker een bijdrage leveren aan het werkveld. Het zorgt er alleen wel voor dat we ons werk op een andere manier moeten bekijken”, zegt Marijke.
“Kijk, AI kan in een paar seconden een plaatje genereren; wat betekent dat dan voor ons, ontwerpers? Wat is het kunstonderwijs dan in deze nieuwe context? Ik denk dat het een mooi moment is om meer naar het proces te kijken; minder de focus op het eindresultaat. Een machine kan namelijk zo een afbeelding voor je maken, daar zit geen creatief proces meer in. Bij machines weet je niet eens hoe het proces gaat, je weet niet wat er precies in de database zit en je hebt weinig invloed op wat eruit komt. Het grootste gedeelte van de data komt van het internet en er zitten veel stereotype beelden in.”
“Voor mij is het daarom belangrijk dat we meer naar de kern van het onderwijs gaan: experimenteren, het proces en risico’s nemen. Dat zit ‘m niet zozeer in het eindresultaat, maar het gaat om de ontwikkeling van de student”, vertelt Marijke. “Als je focust op het eindresultaat, ontdoe je je van het proces dat eraan voorafgaat en veel waardevoller is.”
Eigen verantwoordelijkheid
Dat resultaatgerichte werken en beoordelen zit in veel opleidingen, merkt Marijke op. Voor haar is het essentieel dat de verantwoordelijkheid voor het maken van werk bij de student zelf ligt. Daarnaast begint het voor haar bij het denken vanuit welke kerncriteria je onderwijs kunt inrichten. “Ik vraag studenten een essay te schrijven met bepaalde kaders. Dat kunnen ze dan inderdaad via ChatGPT doen. Die modellen zijn getraind om de meest voorkomende informatie te delen en daardoor krijg je een soort gemiddelde van alle informatie die er bestaat. Maar ik wil dat een student echt iets leert; dat er een proces voorafgaat aan het schrijven. Dat er een vraagstelling is, dat er een onderzoek plaatsvindt. Dat is veel belangrijker dan het eindresultaat.”
Voor Marijke zou een procesgerichte vorm van onderwijs dus goed werken voor de toekomst (en nu al). “Studenten kunnen bijvoorbeeld een dagboek bijhouden, notities in een logboek maken, op een poëtische manier hun proces omschrijven. Het is veel interessanter dat een student experimenteert. De nieuwe technologische ontwikkelingen laten ons wel stilstaan bij de manier waarop we nu lesgeven en hoe dat echt anders kan.”
Wat in eerste instantie een bedreiging lijkt, kan ons uiteindelijk helpen om een aantal oude aannames over kunstonderwijs kritisch te beoordelen en opnieuw na te denken over wat en hoe we lesgeven.”
In Marijkes workshop en lezing tijdens Future Art School ‘A.I. could do that’ onderzoekt Marijke met bezoekers hoe de komst van AI (of beter nog: machine learning) ons begrip van kunst beïnvloedt, en hoe nieuwe technologieën ons dwingen na te denken over (de toekomst van) kunstonderwijs.
Wil je nog meer lezen en leren over hoe er op ArtEZ wordt gewerkt aan de kunstacademie van de toekomst? Deze story maakt onderdeel uit van een drieluik aan stories. Lees bijvoorbeeld ook eens dit interview met Jesse van Oosten, over een nieuwe manier van leren waarin verbinding en nabijheid belangrijk zijn. Of duik diep in de illustere kunstacademies uit het verleden met deze story over het onderzoek van Joanne Dijkman. Ook heeft ArtEZ Studium Generale rond het thema Future Art School een conferentie georganiseerd en een online luister- en leesdossier samengesteld. De link naar het dossier vind je hier.