Hoe beleven doven en slechthorenden muziek? Jonathan zocht het uit
- Muziek
Muziek kan verbinden, blij maken, somber stemmen en het kan hele voetbalstadions opzwepen. Maar hoe zit dat als je doof of slechthorend bent? Hoe belangrijk is muziek dan? Dat onderzocht Jonathan Vonkeman voor zijn studie MediaMusic aan het ArtEZ Conservatorium in Enschede.
Eigenlijk wilde hij een opleiding tot muziekdocent doen. Dat zag hij al helemaal voor zich op het Conservatorium in Enschede. Maar toen opperde zijn broer ineens: “Is MediaMusic niks voor jou?” Jonathan: “Dat ben ik toen gaan onderzoeken en dat leek me nog leuker.” Het was wel even spannend, want Jonathan had nog maar twee maanden tot de toelating en hij had nog geen muzieknoot op papier. “Toen ben ik heel hard gaan werken aan muziekproductie en songwriting." Dat betaalde zich uit, want Jonathan werd toegelaten.
Alles is mogelijk
In de jaren die volgden, sloeg zijn leven telkens een andere weg in. “Mijn doel veranderde ongeveer elk jaar. Daar was ook ruimte voor in de opleiding. Je krijgt een beetje van elke richting en stijl mee, zodat je kunt onderzoeken wat het beste bij jou past. Je wordt niet vastgezet. Alles is mogelijk.” Jonathan koos uiteindelijk voor het profiel Producer for Bands, Artists & Media. “In eerste instantie lijkt het alsof je met dit profiel hoofdzakelijk songs produceert voor artiesten. En dat kan ook, je kunt aan de lopende band nummers voor artiesten schrijven en doorverkopen. Maar het is veel breder dan dat. Je kunt ook singer-songwriter worden, of mixing engineer.” Of je kunt een hele andere kant opgaan. Toen een onderwerp voor het onderzoek moest worden gekozen, merkte Jonathan dat hij niet wilde kijken hoe je een studio bouwt, of hoe je muzieksubsidies aanvraagt. Jonathan wilde gaan voor een breder onderwerp, met een link naar de maatschappij.
Ineens bedacht ik me: hoe beleven doven en slechthorenden muziek? En hoe kun je muziek voor hen toegankelijker maken?
Meer dan het voelen van de bas
Het werd een onderzoek naar de muziekbeleving van doven en slechthorenden, en hoe Gebarentaal daar een rol in kan spelen. Want taal interesseert Jonathan. “Toen ik klein was, heb ik een tijd in de VS en in Duitsland gewoond. Dan kom je in aanraking met andere culturen. Ik raakte geïnteresseerd in de Zweedse en Japanse taal, maar ook in de Nederlandse Gebarentaal. En ineens bedacht ik me: hoe beleven doven en slechthorenden muziek eigenlijk? En hoe kun je muziek voor hen toegankelijker maken?” Hij interviewde acht mensen uit de Dovengemeenschap. Zo ontdekte hij dat de muziekbeleving bij deze groep verder gaat dan alleen het lichamelijk voelen van een harde bas. “Vooral het visuele aspect voegt veel toe aan muziekbeleving. En dan met name met behulp van muziektolken. Die moeten een visueel totaalplaatje overbrengen.”
Poëzie in Gebarentaal
En dat is een ingewikkeld proces, merkte Jonathan. “Voor mijn onderzoek heb ik een nummer van mijzelf vertaald naar Gebarentaal. Alle kleine onderdelen van muziek worden meegenomen: de tekst, dynamiek, opbouw, het ritme, maar ook de emoties. Wat wil de artiest overbrengen? Ik heb met een muziektolk elke zin vertaald naar Nederlandse Gebarentaal. Je vraagt je dan steeds af: welke emotie zit achter deze zin? Bovendien zit er ook nog poëzie in Gebarentaal, metaforen en symboliek.”
Arendsoog
Ook over de uitvoering moest hij goed nadenken. “Mensen in de Dovengemeenschap hebben een arendsoog: die zien zelfs de hele kleine veranderingen in je mimiek of ze zien dat je een gebaar net niet goed uitvoert.” Daarnaast moest hij letten op wat hij aan had: zijn kleding moest goed contrasteren met de achtergrond en hij moest korte mouwen dragen. “Het beeld moest scherp zijn en de belichting moest kloppen. Echt een uitdaging.”
Universele liefde voor muziek
Het resultaat is een videoclip waarin Jonathan zijn eigen nummer uitvoert in Gebarentaal en met teksten in beeld. Een muziekstuk dat je eigenlijk met het geluid uit zou moeten kunnen ‘luisteren’. De grootste eye-opener voor Jonathan was dat doven en slechthorenden net zo veel waarde aan muziek hechten als mensen uit de volledig horende maatschappij. “Een van de geïnterviewden vatte het prachtig samen: ‘Je hoort vaak dat muziek mensen samenbrengt. Dat geldt ook voor ons. Ook wij houden van muziek, en dus brengt het ook ons samen. De liefde voor muziek is universeel, het beperkt zich niet alleen tot de horende maatschappij, maar is voor iedereen.’”
Meer info over de opleiding MediaMusic
