De wereld ervaren: in connectie met de plantenwereld om je heen

Het levenspad van Lobke Meekes loopt langs verschillende haltes. Na de middelbare school ging ze naar de pabo en daarna naar de kunstacademie. Nadat ze die had afgerond, begon ze voor zichzelf als zelfstandig beeldend kunstenaar. “Ik werk graag vanuit een opdracht of vraag. Vaak in de openbare ruimte. Naast mijn meer autonome werk doe ik ook veel in en voor het onderwijs; ontwerpen van educatief materiaal, het trainen van culturele professionals en leerkrachten in het onderwijs. Ik probeer hiermee kunst en cultuur een plek geven in het onderwijs.”

Onderzoekende houding

Lobke koos voor de deeltijdmaster Kunsteducatie aan ArtEZ om haar kunstpraktijk te verrijken. “De masteropleiding gaf me de kans om de dingen die ik van nature al deed kritisch onder de loep te nemen. Door literatuur te bestuderen en onderzoek te doen.”

Door de master ben ik veel kritischer gaan kijken naar wat ik doe. Ik doe de dingen die ik al deed nu meer weloverwogen. Meer onderbouwd.

De master Kunsteducatie was een verdiepingsslag. “Door de master ben ik veel kritischer gaan kijken naar mijn eigen werk en werkwijze. Keuzes die ik voorheen meer intuïtief maakte, kan ik nu meer onderbouwen.” De master heeft haar kritischer doen laten kijken naar wat er allemaal gebeurt in de wereld, vertelt ze. Ze had al een onderzoekende houding en die is zeker meer gestimuleerd. “Je bekijkt en benadert de wereld altijd vanuit je eigen referentiekader, vanuit wat jij hebt meegemaakt. Waar je bent opgegroeid, de manier waarop je bent opgevoed, de mensen waarmee je omgaat zijn bepalend voor de manier waarop in het leven staat. Ik ben me daar bewust van, en daarmee ook van het feit dat waarneming altijd gekleurd is en dit – al zou ik anders willen – ook blinde vlekken oplevert.”

RituHEEL

Lobke wil iets veranderen in de wereld. Ondanks dat ze, zoals ze zelf zegt, maar een klein ‘onderdeel’ is in een groot geheel. “De opleiding sprak me onder meer aan vanwege het maatschappelijk betrokken karakter ervan.” Dat zie je ook terug in haar afstudeerwerk ‘RituHEEL’, dat gaat om het ervaren van een connectie met de wereld om je heen – en dan met name met de plantenwereld. Het omvat verschillende artistieke interventies, waaronder Eenwoud, de workshop ‘Hello Plant!’ en het Baarhuisje.

Eenwoud

Eenwoud is een bos, samengesteld uit de nazaten van door mensen voorgedragen betekenisvolle bomen, die proberen 1000 jaar te overleven. Lobke ontwierp het in opdracht voor Studio Assisië. Tijdens het Eenwoud RituHEEL werd het oogsten van de nazaten gevierd en werd de ouderboom geëerd. “De deelnemers schreven een wens of boodschap op een amulet dat meereist naar de nieuwe bestemming van de nazaat. De ouder-boom werd geëerd door er een koord met daaraan het teken van Eenwoud omheen te binden. Op deze manier werd zichtbaar dat de boom onderdeel uitmaakt van Eenwoud.”

Hello Plant!

In de Terrestrial Workshop 'Hello Plant!' daagde Lobke samen met Irene Urrutia, Mexicaans-Canadese curator en onderzoeker, deelnemers uit hun relatie met planten te onderzoeken en opnieuw vorm te geven aan de hand van vragen en opdrachten. “Hoe beschrijf jij jouw relatie met kamerplant(en)? Op het eerste gezicht misschien een vreemde vraag, maar de gesprekken hierover leverden mooie inzichten op. Voor mijzelf, maar ook voor de deelnemers.” Deelnemer Margarita: “Like all of a sudden she… or he started to exist in front of me. I talked with my plant and promised to take better care for her”. En deelnemer George typeert zijn basilicumplant als een echte ‘drama queen’, omdat ze snel haar bladeren laat hangen, terwijl ze na een slokje water weer razendsnel de ‘oude’ is.

“Ik ben zelf niet opgevoed met het idee dat de plantenwereld gelijkwaardig zou kunnen zijn aan de onze,” zegt Lobke. “Het was meer als een decor, een omgeving waarin wij mensen bewegen. Terwijl we die wereld ook kunnen benaderen als iets dat aanwezig is, iets waar we contact mee kunnen maken – iets levends! Ik merkte tijdens mijn onderzoek dat wanneer deelnemers zich – net als ikzelf – bewust werden van het feit dat de plant leeft, groeit en waarneemt, dit een verandering teweegbracht. De plant leek te transformeren van een object naar een subject. Een levend wezen, een mede-aardbewoner om rekening mee te houden.”

De ontdekkingen en inzichten dienden als voedingsbodem om samen te werken en ecologische problemen aan te pakken door middel van een terrestrial actie! De workshop vond plaats op 22 april 2021, Earth Day, in opdracht van ArtEZ studium generale. Voorafgaand aan de workshop maakten Irene en Lobke de podcast 'How to be with plants'.

Baarhuisje

Het ‘Baarhuisje’ is een baar- en bewaarhuisje voor plantenresten. In een eenpersoonskapel worden plantenvondsten, zoals een uitgebloeide bloesem of een stukje schors, bewaard achter het doorzichtige raam. Na een aantal dagen, weken of zelfs maanden in het Baarhuisje, veranderen de plantvondsten in humus. “Deelnemers schrijven en tekenen na het achterlaten van de plantvondst een laatste groet. Deze afscheidsgroeten zijn te zien en te lezen in de zijwanden van de kapel. Op de laatste dag, worden de opgebaarde deeltjes plant uitgestrooid.”

Ik hoop met mijn werk een bewustwording teweeg te brengen waardoor je de wereld ervaart als een groot en complex systeem, waar jij óók onderdeel van bent.

Werk in context

Als Lobke werkt in opdracht, start ze altijd door eerst op locatie te kijken. “De locatie is heel bepalend voor dat wat ik maak. Wat is de context, wie is het publiek, wat is er gebeurd op deze plek? Kortom, voor ik een concept bedenk, doe ik eerst grondig onderzoek.” Wat er uiteindelijk gerealiseerd wordt, is dus ook voor haar vooraf nog een verrassing. Lobke maakt haar werk wel met een doel: “Ik hoop met mijn werk een bewustwording teweeg te brengen waardoor je de wereld ervaart als een groot en complex systeem, waar jij óók onderdeel van bent.”

Astronautenblik

Het overview-effect, de manier waarop astronauten de aarde zien vanuit de ruimte is een inspiratiebron voor haar werk. “Astronauten die de aarde hebben gezien vanuit de ruimte, keren vaak terug als natuurbeschermers. Dat gevoel schijnt een blijvend iets te zijn. Ik vraag me af: als je zo’n zelfde ervaring op aarde meemaakt, hoe lang houdt zoiets dan stand? Is het blijvend?” Het lijkt haar interessant om dit in de toekomst verder te onderzoeken. En ook: is er verschil tussen culturen? “Als je kijkt naar meer westers georiënteerde mensen, valt op dat wij anders kijken naar de plantaardige wereld, naar de natuur. In Oosterse culturen is die wereld de mensen veel minder vreemd. En zou het, wanneer je op jonge leeftijd op een andere manier contact hebt met de natuur, op latere leeftijd andere effecten hebben?”

Al met al heeft RituHEEL, het finals-project waarmee Lobke de master Kunsteducatie afrondt, naast inzichten op het gebied van onderzoek doen ook verdieping gegeven aan haar werk. Er zijn interessante nieuwe contacten ontstaan – en bovendien nieuwe vragen.

Meer ontdekken

Meer weten over Lobke en haar werk? Bezoek haar website en neem een kijkje op haar portfolio-pagina.