Dit is hoe we de vervuilende mode-industrie met de grond gelijk maken

Onder de noemer ‘Ways of caring’ zoeken makers, kunstenaars en ontwerpers tijdens de State of Fashion mode biënnale naar alternatieven voor de traditionele mode-industrie. De huidige industrie wordt nog te veel geleid door uitbuiting en vervuiling, terwijl de wereld nu wellicht meer dan ooit behoefte heeft aan duurzame alternatieven. In dit artikel daarom een greep uit het onderzoek en onderwijs van ArtEZ dat via mode-ontwerp en kritisch nadenken een eind maakt aan de egotripperij van de mode-industrie.  

Pascale Gatzen, hoofd master Fashion Design

De moderevolutie in een vlaszaadje  

De mode-industrie en economie met de grond gelijk maken. Letterlijk. Als het aan Pascale Gatzen ligt begint een duurzamere productieketen in de mode bij de grond. Zij initieerde samen met Crafts Council Nederland in 2018 het Linen Project . Hun doel: de lokale vlasteelt en linnenproductie nieuw leven in blazen. In het Linen Project komen boeren, textielfabrikanten en linnen-enthousiastelingen bij elkaar om samen lokaal vlas te telen, en linnen doek te weven, van zaadje tot eindproduct. Linnen wordt van vlasvezels gemaakt, vlas is een duurzaam gewas dat een rijke geschiedenis kent in Nederland. Daarnaast is er ook het ‘Shared Stewardship’, waarin onderzoekers en studenten zich een jaar lang binden aan het Linen Project.  

Het vlas wordt, na het oogsten, gedroogd en uit elkaar getrokken

Een zorgzame economie is een geldloze economie  

De mensen die aan het Shared Stewardship initiatief van het Linen Project meewerken dragen samen de verantwoordelijkheid: voor de risico’s en de opbrengsten, de zaadjes, de planten, de productie, elkaar. Dit doen zij vrijwillig, en er is wat dat betreft geen geld in omloop. Een belangrijke toevoeging voor Pascale. “In het Linen Project willen we mensen laten ervaren hoe het is om aan een alternatieve economie deel te nemen, waar solidariteit en saamhorigheid centraal staan. In het Linen Project maken we dus geen financiële winst, maar creëren we op een andere manier waarden, namelijk in welzijn en saamhorigheid.” Volgens Pascale is participatie hierin essentieel. “Alleen door het zelf te ervaren en mee te doen, kun je ervaren hoe het is om te werken in een systeem waarin solidair zijn met elkaar en de natuur centraal staat, en kun je ervaren hoeveel power we als mensen hebben. Want geloof me: zodra je zelf de touwtjes in handen neemt, ervaar je pas écht waar wij als mensen gezamenlijk toe in staat zijn!”  

Zodra je zelf de touwtjes in handen neemt, ervaar je pas écht waar wij als mensen gezamenlijk toe in staat zijn!

Solidair met mens en natuur  

Dat ‘Ways of Caring’ het thema is van de mode biënnale dit jaar, kan Pascale alleen maar aanmoedigen. Pascale, vol trots: “het Linen Project drááit om solidariteit en zorgzaamheid, met elkaar en de natuur. We sluiten dus naadloos aan bij het thema van dit jaar, en ik ben ook blij om te zien dat er nu zoveel aandacht is voor het belang van solidariteit- of het gebrek daaraan - in de mode-industrie.” 

Volg het Linen Project, of doe mee

Website 

Instagram

Daniëlle Bruggeman, lector mode

Op weg naar solidaire modesystemen 

Daniëlle Bruggeman, lector Mode, herkent veel van haar onderzoek en ideeën terug in het Linen Project. Daniëlle bestudeert binnen haar lectoraat alternatieve benaderingen voor het huidige industriële modesysteem en organiseert samen met State of Fashion  een internationale conferentie, ‘Ways of Caring - Practicing Solidarity'. Tijdens deze conferentie gaan de deelnemers op zoek naar alternatieve modesystemen en naar meer solidaire vormen van kleding maken en dragen . "Het Linen Project is echt een prachtig voorbeeld van zo'n alternatieve benadering,” vertelt Daniëlle. “Dit soort projecten zien we steeds meer, en dat is een geweldige beweging in een nieuw kritisch modediscours: een hang naar meer solidariteit met elkaar, de natuur.”  

Coronacrisis als katalysator van verandering 

Eén van de aanjagers van deze ‘solidariteitsshift’ is volgens Daniëlle de coronacrisis. “Toen de coronacrisis net begon, annuleerde grote Westerse modehuizen hun orders bij de fabrieken. Heel veel mensen in de fabrieken hebben toen hun baan verloren, of werkten voor een extreem laag salaris – als ze die al kregen. Er kwamen daardoor oproepen voor solidariteit met deze arbeiders: vanuit NGO's die strijden voor een leefbaar loon voor arbeiders, onderzoekers en mensen in de mode-industrie,” legt Daniëlle uit.  “Dit heeft bij heel veel mensen uit mijn vakgebied vragen opgeroepen: wat is solidariteit eigenlijk? En hoe kunnen wij, als onderzoekers maar ook als dragers, solidair zijn met de makers van kleding? Dit was voor een belangrijke aanleiding om meer onderzoek te doen naar solidariteit, en uiteindelijk de conferentie  ‘Practicing Solidarity’ echt over die vragen te laten gaan,” aldus Daniëlle. 

We zien een nieuw kritisch modediscours opkomen: een hang naar meer solidariteit met elkaar en de natuur

Wei-Chi Su, masterstudent Critical Fashion Practices

Dekoloniseren kun je leren 

Wei-Chi Su, afstuderend masterstudent Critical Fashion Practices, heeft net als vele anderen gereageerd op zo'n open call van de mode biënnale. Wei-Chi's reactie werd gehonoreerd, en ze heeft samen met twee andere ontwerpers, Ateliê Vivo en Danayi Madondo, vier maanden onderzoek gedaan naar hoe we kennisproductie – zowel binnen de modeindustrie als daarbuiten – kunnen 'dekoloniseren'. “Het dominante Westerse modenarratief beweert voortdurend dat het westen 'mode’ heeft en modieus is, het niet-westen niet. Onze esthetiek en onze perceptie van de wereld worden beperkt door de moderne en koloniale orde. In mijn werk wil ik dat Westerse gedachtegoed uitdagen, en de mode-industrie, zoals dat heet, dekoloniseren” legt Wei-Chi uit.  

Mode gaat voor mij om de manier waarop je je verhoudt tot je omgeving. Het is een gevoel, een ervaring, en een manier om je te verhouden tot je geschiedenis en cultuur

Ondraagbare mode 

Voor Wei-Chi gaat mode dus om veel méér dan alleen een mooi kledingstuk. “Mode gaat voor mij om de manier waarop je je verhoudt tot je omgeving. Het is een gevoel, een ervaring, en een manier om je te verhouden tot je geschiedenis en cultuur”. Veel van Wei-Chi's ontwerpen zijn dan ook geen draagbare ontwerpen, maar abstracte sculpturen, geluidsinstallaties of performances, die de kijker via verschillende zintuigen meenemen en aan het denken zetten. De keus voor de masteropleiding Critical Fashion Practices was voor Wei-Chi dus snel gemaakt. In deze master ligt de nadruk namelijk op het uitdagen van dominante perspectieven op mode. Wei-Chi's visie op mode, en haar doel om mode te dekoloniseren, sluit precies aan op de visie van de master. 

Kennisdeling zonder einde 

Het ontwerp dat Wei-Chi, samen met Ateliê en Danyi heeft ontworpen heet Does it have an end? en is te zien én ervaren in de Eusebiuskerk in Arnhem. Does it have an end? is een grote lap textiel, die is samengesteld uit verschillende brei-, borduur-, en weeftechnieken. Wei-Chi: “Het is een soort eeuwig work in progress, en het idee is dat bezoekers zelf verder weven, breien of borduren. We hebben namelijk allemaal onze eigen vaardigheden of ambachten: de een kan misschien wel breien, of de ander heeft nog een borduurtechniek in de vingers die ze van oma hebben geleerd”.

Does it have an end (2022) door Wei-Chi Su, Ateliê Vivo en Danayi Madondo. Foto door: Eva Broekema

De bezoeker wordt uitgenodigd in gesprek te gaan over deze ambachten, technieken en de herkomst ervan, terwijl ze breien of borduren. “Op die manier is ons werk een uitnodiging om op een nieuwe manier kennis met elkaar te delen: een die is gestoeld op gelijkheid en verbondenheid, en waarbij de kennis wordt gedeeld in het maakproces, en niet in het eindproduct. Does it ever end? is uiteindelijk een visuele representatie van een diversiteit aan verschillende ambachten, culturen, en kennis”.  

Meer informatie

 Does it have an end? in de Eusebiuskerk 

Website van Wei-Chi Su

 Masteropleiding Critical Fashion Practices