Als snaren zingen: componeren voor het Matangi Kwartet

In een jaar van lockdowns en onzekerheid was het voor het ArtEZ Conservatorium van groot belang ervoor te zorgen dat het historische Matangiproject toch zo normaal mogelijk kon verlopen. Een goede zet, aldus Chris: "Het is een uitdagend, maar o zo dankbaar project. Veel studenten zien het project als een 'overgangsrite' van het eerste naar het tweede jaar, dat dan ook een hoog niveau vereist. Naast het op muziek zetten van de noten die het kwartet moet spelen, krijgen componisten ook de opdracht om hun stukken op te nemen en na hun opnamesessie in de studio een goed gemixte versie te produceren." Chris vervolgt: "Als je zo’n unieke kans krijgt als componeren voor Matangi, dan wil je natuurlijk álle mogelijkheden van het schrijven voor strijkkwartet verkennen. Want met zulke getalenteerde artiesten zijn de compositiemogelijkheden eindeloos. Ga je het op de traditionele manier van Mozart of Mendelssohn aanpakken, of op een hele nieuwe manier?" Chris legt uit: "Dit experimenteren met en verkennen van ideeën resulteert vaak in veel weggegooide concepten, herzieningen en het ontdekken van nieuwe stijlen. Maar het resultaat van al dat harde werk en het vele schaven is meestal een prachtige compositie."

Natalie Roeder

Een van de componisten met wie Chris sprak is Natalie Roeder, een componiste uit de Oekraïne die nu in Duitsland woont. Als kind speelde Natalie viool en piano. Ze was heel blij met de kans om iets te componeren voor een professioneel strijkkwartet. Dit enthousiasme sijpelde duidelijk door in haar compositie, genaamd Charlie, een betoverend stuk met een humoristisch karakter. Natalie haalde haar inspiratie uit het werk van Charlie Chaplin, van wie ze al sinds haar jeugd houdt, en wilde zijn brutale persoonlijkheid omzetten in een eigen werk. Ze legt uit: "Tot nu toe heb ik alleen serieuze composities geschreven en nog nooit geprobeerd om humor in mijn muziek te verwerken. Mijn hoofdidee was om een stuk te maken dat plezier, gemak en lichtheid uitstraalt, zonder goedkoop of kinderachtig te klinken." Natalie, die muzikale legendes als Bach, Beethoven en Chopin tot haar favoriete componisten rekent, vertelde: "Het stuk dat ik voor Matangi heb geschreven verschilt van alle muziek die ik eerder heb geschreven." Het componeren van Charlie was een lastige en tijdrovende klus. "Het was niet zo makkelijk als ik van tevoren dacht," aldus Natalie. "Ik heb het stuk vier keer herschreven voordat ik tevreden was over het resultaat."

Leon Eisenbach

Een andere componist die zijn werk meerdere malen moest herschrijven, is Leon Eisenbach. Leon is een 23-jarige componist die begon met componeren toen hij 17 was. Leon legt uit dat hij het voortdurend schaven aan zijn werk gebruikte als creatieve stimulans voor het ontwikkelen van zijn compositie. Leon: "Je werk zomaar weggooien is in eerste instantie eng, maar na een tijdje voelde ik dat dit proces mijn werk juist verbeterde," aldus Leon. Zijn compositie voor Matangi is zijn eerste stap in de wereld van het impressionisme. In zijn werk, Don’t Paint the Devil on the Wall, dat herkenbare invloeden van Debussy, Ravel en Bartók bevat, verkent hij de mogelijkheden om minder conventioneel materiaal te gebruiken in zijn composities, zoals hele toonladders en meerduidige tonaliteiten. Leon schreef zijn werk toen hij in Londen woonde, te midden van een strenge lockdown, en was vooral blij dat zijn werk 'tot leven werd gewekt' en dat hij persoonlijk de opname van zijn compositie kon bijwonen. "Het was een magische ervaring om mijn werk uitgevoerd te horen door het Matangi Kwartet," aldus Leon. "Het was absoluut een van de beste ervaringen van mijn muzikale leven."

Claudius Heilgendorff

Hoewel veel componisten het Matangiproject te gebruiken als springplank naar een nieuw genre of een nieuwe compositiemethode, kiezen sommige componisten ervoor om hun compositie op te splitsen in meerdere stijlen. Dat gold zeker voor de 20-jarige Claudius Heilgendorff uit het Duitse Frankfurt. Claudius begon zijn muzikale scholing op 7-jarige leeftijd, toen hij piano en gitaar leerde spelen. Zijn achtergrond ligt in de populaire muziek, maar Claudius zei dat de film La La Land uit 2016 zijn oren opende voor een nieuwe wereld van muzikale mogelijkheden en dat hierdoor zijn liefde voor filmmuziek werd aangewakkerd. Hij wilde het Matangi-project gebruiken om ervaring op te doen met en inzicht te krijgen in het schrijven in oudere muziekstijlen. Claudius: "Dit project was een fantastische leerervaring en het was geweldig om met Matangi te werken. Er was veel druk, omdat ze zo'n goed kwartet zijn, maar deze druk zorgde er wel voor dat we voor de opnamesessie alles uit de kast haalden."

Tim Woköck

En last but not least sprak Chris met Tim Woköck. Zijn compositie voor Matangi, Evolution, lijkt de ontwikkeling van de westerse muziek in drie afzonderlijke tijdperken te weerspiegelen, maar dan versmolten in één stuk. Tim: "Ik wilde voor Matangi een serieus stuk schrijven, maar ook iets wat een beetje experimenteel was en buiten mijn comfortzone," legt Tim uit. Tim heeft bijzondere interesse in funk, jazz en rockmuziek, maar het Matangiproject moedigde hem juist aan om zijn grenzen te verleggen en nieuwe genres te verkennen. Tim, ook 20 jaar oud en afkomstig uit Duitsland, is een multi-instrumentalist en speelt een breed scala aan instrumenten, waaronder piano, gitaar, bas, drums en trompet. Hij begon met componeren op 12-jarige leeftijd, eerst met looperpedalen, voordat hij genoeg vertrouwen had in het schrijven van grotere muziekstukken. Tim heeft enorm genoten van zijn ervaring met Matangi: "Na alle lockdowns en beperkingen was het geweldig om weer fysiek met klasgenoten te kunnen samenwerken voor dit project. Ik had echt het gevoel dat de hele opleiding Composition for Film Online als één team samenkwam. Het Matangi-kwartet was superaardig en erg behulpzaam bij het spelen van onze stukken; het was geweldig om met ze samen te werken."

Chris besluit: "Na een jaar van zeer uitdagende omstandigheden voor zowel studenten als medewerkers was het een verademing om te horen dat de opnames soepel verliepen en zelfs uitstekende resultaten opleverden. Ondanks de allerbeste pogingen en technologische vooruitgang op het gebied van online leren en elektronisch componeren, kan niets de live ervaring evenaren." Dit geldt zeer zeker ook bij het componeren van muziek. Of zoals Tim Woköck het zeg: "Het Matangi-project herinnerde me aan een fundamentele regel van het componeren: alles klinkt heel veel beter in het echt!"

Het Matangi Kwartet nam de stukken op dinsdag 18 en woensdag 19 mei 2021 op in de Concertzaal van ArtEZ in Arnhem. Kijk voor meer informatie over Matangi op hun website.