Internationalisering: Toneelschool en Kunstuniversität Graz

Hoe zijn de ervaringen in Graz? En wat leveren deze uitwisselingen op? Werner Strenger (hoofd bij Kunstuniversität Graz) en studenten Bram Walter en Anne Rietmeijer nemen ons mee in hun ervaringen.

Werner Strenger

‘De uitwisselingen en coproducties zijn een goede ervaring voor studenten’

Werner Strenger (professor en hoofd van het programma bij Kunstuniversität Graz en acteur): “Het was heel belangrijk om de connectie met Nederland te gebruiken en studenten te laten merken dat acteren en taal niet alleen over de betekenis van woorden gaan, maar net zo goed over muzikaliteit en klank. Dit kun je ervaren als je in een vreemde taal speelt. Ik vond het belangrijk om dat in te voeren in de lessen in Graz. Ernst Braches (hoofd opleiding Toneelschool bij ArtEZ) was hierin ook geïnteresseerd en zo zijn we de samenwerking aangegaan.”

Elk jaar komt er een groep studenten van Graz naar Arnhem en andersom. “Onze studenten en de studenten uit Arnhem wisselen met elkaar uit om eigen werk te ontwikkelen. Wij doen ook coproducties met twee gesplitste klassen”, vertelt Wener. “De uitwisselingen en coproducties zijn een goede ervaring voor studenten. Zij leren veel en ze ontmoeten nieuwe mensen. In het begin vinden de studenten het een beetje spannend, maar eenmaal bezig valt dat helemaal weg.”

Docenten op uitwisseling

“Ook docenten kunnen een uitwisseling doen. ArtEZ-stemdocent Caroline Idema verdiepte zich twee maanden in de methodiek van het stemonderwiijs dat in Graz onderwezen wordt. En een reeks vakdocenten bezocht voor kortere periodes wederzijds elkaars lessen in Nederland en Oostenrijk.”

Meer dan woorden

“Taal is één van de vele verschillende onderdelen van acteren: taal ervaren is onderdeel van het ervaren van geluid. Acteren betekent een doel hebben dat je nastreeft en dat kan met of zonder woorden. Wanneer je acteert in een vreemde taal, herken je dat het klankgedeelte van de taal ook een instrument is. Dat herken je niet in je eigen taal, want dan staat de betekenis van de woorden centraal. En om met elkaar te praten, nodig ik studenten uit om geen Engels te spreken, maar in hun eigen taal met elkaar te praten. Want het duurt toch niet lang voor je elkaar begrijpt.”

Bram Walter

‘Het is een verrijking voor je studie'

Bram Walter was gaststudent in de voorstelling "Romulus der Grosse” in Graz. Deze productie kreeg de Max Reinhardt Prijs op het Theatertreffen in Berlijn. Bram is een van de oprichters van het theatercollectief Collectief Blauwdruk.”

Bram “In de twee maanden dat ik in Graz was heb ik stemlessen gevolgd, fysieke trainingen gedaan, een voorstelling gemaakt en als kers op de taart op een heilig stukje theatergrond in Berlijn gespeeld”, vertelt Bram. “Het onderwijs volgen in Graz was superleuk en goed voor mijn ontwikkeling als acteur. De Duitse manier van spreken en met je instrument omgaan is nu ook aan het landen in Arnhem.”

Het Oostenrijkse en Duitse theaterlandschap is booming. “Elke middelgrote stad heeft een Stadstheater en een theaterensemble van 20 of meer spelers. Ik spreek redelijk Duits en heb hiervoor Theaterwetenschappen gedaan. Ik vond het interessant om mijn ervaringen in Arnhem te verrijken met ervaringen in Graz. Daar krijg je een ander instrumentarium aangeleerd. En ik wilde deel uitmaken van de theatercultuur die in Oostenrijk en Duitsland echt wordt gewaardeerd.”

Ook voor mensen die geen Duits spreken is het interessant. “De focus verschilt. Je kunt daar naartoe om technieken op te doen en de theatercultuur, die zo anders is dan de Nederlandse, tot je te nemen. Het is een hele verrijking voor je studie dat er een collega-school is waar je zonder auditie heen kan. Ik vond het heerlijk dat dat kon.” 

Anne Rietmeijer

‘Als je denkt dat je ergens iets te vinden hebt, moet je er gewoon heen gaan’

Anne Rietmeijer, uitgeroepen tot Jonge Actrice van het Jaar in Duitsland, speelde in de voorstelling Club Fiction, in Graz. Net als de productie van Bram, werd ook deze productie onderscheiden met de Max Reinhardt prijs. Anne is als actrice verbonden aan het Schauspielhaus Bochum.

“Toen ik jonger was, interesseerde het me al om naar het buitenland te gaan. Zo droomde ik wel eens vaag over een jaar in Amerika of een Engelse kostschool, maar dat kwam er nooit echt van. In het tweede jaar van de Toneelschool kwam Lena Entezami – nog steeds een van mijn beste vriendinnen – uit Graz, bij ons in de klas. Dat Lena, die in het begin nauwelijks Nederlands sprak, het aandurfde in een voor haar vreemde taal te komen studeren, vond ik heel inspirerend. Dat wilde ik ook. Dus ik was heel blij toen de school in het jaar daarna een uitwisseling met Graz voor onze hele klas organiseerde. Ik ging met de helft van onze klas naar Graz, en Lena kwam met de helft van haar klas naar Arnhem. In beide steden maakten we een voorstelling, wat een groot en leerzaam avontuur was.”

Als je denkt dat ergens iets te vinden is, moet je er heen gaan

“In een andere taal spelen is leuk. Je bent met zó veel dingen bezig op de Toneelschool. Maar omdat - toen ik voor het eerst in het Duits speelde - de taal al zo moeilijk was, vond ik de rest opeens makkelijker. Spelen werd simpeler. Ik vond het heel leuk in Graz. En toen ik hoorde dat de leerlingen daar in hun vierde jaar met de hele klas een soort kleine auditietour door Duitsland en Oostenrijk deden, leek het me leuk om daaraan mee te doen. Ik was niet echt op zoek naar werk in Duitsland, maar het leek me wel heel interessant (en doodeng) om zoiets mee te maken. Omdat de tijd bij die audities nogal beperkt is, stond iedereen uit de klas een halve minuut aan mij af, heel lief. Die tour was vervolgens heel bijzonder om mee te maken, maar ik hoorde er verder niets meer over. Totdat ik twee maanden later opeens een mail uit Bochum kreeg, met de vraag of ik daar voor Johan Simons, een Nederlandse regisseur die veel in Duitsland werkt, auditie wilde doen. En inmiddels werk ik daar al drie jaar.“

Het is onwerkelijk en supervet om hier als actrice te werken. We repeteren en spelen veel met verschillende stukken tegelijkertijd. 

Anne maakte dit minifilmpje voor het Schauspielhaus en het Theatertreffen, over de leegte in het theater in coronatijd:

“Wat ik op de Toneelschool en tijdens mijn uitwisseling heb geleerd, is dat je echt wel groot mag dromen. Dat alles sowieso anders loopt dan je denkt, maar dat het leuk is om onverwachte of grote stappen te nemen. Ik had nooit gedacht dat ik ooit bij een Duits Stadstheater zou zitten. Door mee te doen aan die Duitse audities heb ik geleerd om rare ideeën wél uit te voeren. Juist ook wanneer je denkt dat je ergens niet in past, bijvoorbeeld omdat je een taal niet spreekt. Als je denkt dat je ergens iets te vinden hebt, moet je er gewoon heen gaan.”