Joy van Breukelen

THEY/DAMN

Hoe erg beïnvloedt het hebben van een ‘vrouwelijk’ lichaam iemands leven? Al heel mijn leven lang bekijk ik mijn lichaam door de lens van de mannelijke blik. Deze innerlijke toeschouwer wordt ons al vanaf jonge leeftijd aangeleerd en verstopt zich op subtiele wijze overal in de samenleving. Zelfs als non-binair, niet-heteroseksueel persoon blijft deze internalisering hardnekkig aanwezig in mijn leven. Als ontwerper wil ik het bestaande patroon doorbreken.

Scriptie

Het verworpen vrouwelijke lichaam

Hoe kan het vrouwelijke lichaam autonomie terugeisen door middel van ruimtelijk ontwerp?

De samenleving is gebouwd rondom één dominante groep: de witte heteroseksuele man. Wanneer een groep zich niet kan conformeren aan deze standaard wordt deze gezien als minderwaardig. Dit narratief wordt ons op zowel bewuste als onbewuste wijze aangeleerd. In een poging te kunnen conformeren naar deze norm bekijken we onszelf vanuit de blik van de ander. Hierdoor ervaren wij ons lichaam niet meer als onderdeel van ons zijn, als de kern van onze bestaanservaring, maar als een object. We internaliseren de ontmenselijkende blik van de ander en raken vervreemd van onszelf. Personen met een vrouwelijk lichaam, ongeacht van hoe wij ons identificeren, lijden onder de seksualisering van ons lichaam en tegelijkertijd het taboe dat rust op alles wat ons lichaam werkelijk is.

Voordat er daadwerkelijk iets kan veranderen moeten er systemen en patronen doorbroken worden. Allereerst moet er meer ruimte komen voor de verhalen over de bestaanservaring van vrouwen. Het uitvergroten van bestaande genderrollen benadrukt hoe onrealistisch deze zijn. Het kan al behulpzaam zijn omdat iemand dan weet dat zij deze verwachtingspatronen niet na hoeft te leven. Wat voornamelijk een belangrijke stap is, is de confrontatie met het verwerpelijke/abjecte van het lichaam aangaan. Door geconfronteerd te worden met het taboe rondom onszelf, geeft het ons de mogelijkheid om onszelf compleet te omarmen voor wie wij zijn. Wanneer wij open staan om alles van ons bestaan te ervaren, herenigen wij daadwerkelijk met ons geleefde lichaam.

Confrontatie aangaan, en verwerken, begint bij de persoon zelf. Iemand moet er zelf voor kiezen en voor open staan, omdat het in de meeste gevallen niet aangenaam is. Ruimtelijk ontwerp kan een zetje in de goede richting geven door ervaringen te sturen en een poging doen gevoelens aan te wakkeren. Door het vertrouwde en het ‘gewone’ in nieuwe context te zetten, kunnen mensen aan het denken gezet worden. Vooral wanneer het onbespreekbare hierdoor bespreekbaar wordt gemaakt: door letterlijk en figuurlijk ruimte te maken voor het taboe.

Visie

Het vrouwelijk lichaam wordt in onze samenleving gezien als een object. Vrouwen worden beschouwd als lustobjecten of zorgzame moeders. In beide gevallen staan die lichamen in dienst van de dominante norm: de heteroseksuele man. Wanneer we afwijken van deze norm gaat dat vaak niet alleen gepaard met onbegrip, maar ook een flinke dosis onderdrukking. Hoewel er in de afgelopen decennia ontwikkelingen hebben plaatsgevonden rondom vrouwenrechten, suddert het onrecht door. Vrouwelijkheid, en het uitdrukken daarvan, wordt nog steeds gezien als zwak en ondergeschikt aan mannelijkheid en lichamelijke functies van het vrouwelijke lichaam worden gezien als onrein. Dat is vooral heel schrijnend wanneer je bedenkt dat vrouwelijke lichamen vaak door de samenleving worden gereduceerd tot deze functies.

Vanaf een jonge leeftijd ontneemt de mannelijke blik de onschuld van jonge mensen. Authentieke zelfontwikkeling staat onder druk. Door jezelf constant door de blik van de ander te bekijken, bevind je je voortdurend in een staat van obsessief zelftoezicht. Je vergeet jezelf als mens te zien. Deze objectificatie heb ik zelf, als persoon met een vrouwelijk lichaam, door de jaren heen geïnternaliseerd. Allerlei ontmenselijkende, vaak ongeschreven regels probeer ik nog steeds onbewust na te leven. Hierdoor heb ik een vrij ingewikkelde band met mijn vrouwelijkheid. Ondanks dat mijn huidige genderidentiteit onder de non-binaire paraplu valt, blijft deze internalisering nog even hardnekkig.

Wel heeft mijn genderidentiteit mij een nieuwe invalshoek geboden. Gender is een sociaal construct, en (ruimtelijke) vormgeving is een middel om dit te ondermijnen en de regels te herschrijven. Ik wil mijzelf en anderen daarom letterlijk de ruimte geven om het eigen lichaam opnieuw te leren kennen.

Doel

Ik streef naar een menselijkere herinterpretatie van het vrouwelijke lichaam. Mijn afstudeerproject is daarom mijn zoektocht naar een nieuw perspectief op mijn eigen lichaam. De draagbare ruimtes die ik heb ontworpen bieden een buffer tussen het lichaam en de omgeving. Tegelijkertijd zijn ze op zichzelf een plek van zelfontdekking. Het sturen en beperken van beweging en het vervormen van het lichaam zijn enkele manieren waarop ik mij verzet tegen het ideaal van begeerlijkheid. Door het laten samensmelten van lichaam en ruimte ontstaat er mogelijkheid om mijzelf op authentiekere wijze te ervaren. Niemand zou zichzelf moeten beschouwen als een object. In een nabije toekomst hoop ik dat wij niet alleen elkaar, maar ook onszelf weer menselijker kunnen benaderen.

This page was last updated on June 12, 2023