Ga naar de hoofdcontent Pijl naar rechts pictogram
Susan Nieboer
Susan Nieboer



Kunst Natureluurlijk! 

Twintig kinderen van 11 tot 13 jaar uit de verlengde brugklas van Spring High, krijgen van maart tot eind mei 2021 negen weken lang elke vrijdagmorgen buiten les. Hun klaslokaal is de Natureluur, een natuurterrein met Heemtuin in het Sloterpark in Amsterdam. De kinderen gaan met behulp van (de werkwijze van) kunstenaars met de natuur dingen maken. Het is lente (Spring), een periode waarin een grote verandering zich voltrekt in de natuur. Hoe vertalen de kinderen die verandering naar een artistiek proces? Vindt er bij henzelf ook een verandering plaats? Welke rol speelt de natuurbeleving daarbij? 

Kritisch Essay

De klas uit! 

Een onderzoek naar de invloed van natuurbeleving en de artistieke verwerking daarvan op de ervaringen van leerlingen uit de verlengde brugklas van Spring High.  Na negen weken van lessen met een combinatie van kunst, maken en natuur is er bij de kinderen een gevoeligheid voor en een bewustwording van hun relatie met de natuur in gang gezet.  De grote creatieve kracht die zich in het voorjaar openbaart heeft die bewustwording gevoed. 

 “En wat ik ook vaak leuk vind om in de natuur te zien, is dat je er niet heel veel aan hoeft te veranderen maar dat je er gewoon anders naar moet gaan kijken” leerling M.  

 “… dat alles vanzelf gaat en dat alles  uiteindelijk komt, zoals die bloemen, ze waren eerst planten en uiteindelijk zijn ze mooie bloemen geworden en dat alles vanzelf komt. Dat is bijzonder” leerling Y. 

De natuur is een vitale, creatieve kracht, die ons helpt onze wereld vorm te geven (Lutters, 2020). Daarmee is de natuur niet enkel een decor om in te recreëren, doorheen te fietsen of in te voetballen maar is het een fenomeen op zich. Filosoof Husserl heeft het over het ‘terugkeren naar de zaken zelf’, datgene wat verschijnt, het fenomeen. De betekenis ligt niet zomaar opgesloten in de zaken, maar komt tot stand in onze relatie ermee (Merleau-Ponty, 2017). 

Visie

Wetenschapsjournalist Mark Mieras hield recentelijk een pleidooi in de krant. Hij schreef dat het serieuze bedrag van de overheid om de aan corona-gerelateerde achterstanden in het onderwijs weg te werken, niet naar meer van hetzelfde onder grotere druk zou moeten gaan, maar naar een andere inrichting van het onderwijs. En daarmee bedoelde hij een brede ontwikkeling van leerlingen in cultuur, muziek, sport, natuur en beweging.  Het project Kunst Natureluurlijk! is hierop een antwoord. Wat ik heb gezien tijdens de negen weken op vrijdagmorgen in het park zijn kinderen die vrij kunnen bewegen en zich ontwikkelen. Die oog krijgen en contact maken met het fenomeen natuur, waar zij onderdeel van zijn. Kinderen die zich op hun gemak voelen.  

 Waarom is dat belangrijk? Om weer in contact te komen met de wereld. We worden inmiddels omgeven door grote systemen die ons beheersen en die we niet meer begrijpen. Door contact met de natuur, door te maken met onze handen en door middel van kunst de wereld op een andere manier te beschouwen, kunnen we de wereld beter begrijpen. Dat behoeft een toelichting. 

  • Om te beginnen: Waarom kunst? 
    Kunst omdat je door kunst een stap opzij doet om op een andere manier naar de wereld te kijken. Dat is nodig omdat de wereld complex is en constant in verandering, er is geen zwart-wit, geen statische wereld, verandering is onze kans, zoals kunstenaar herman de vries ons voorhoud. Door kunst kan je je geest laten wapperen om verandering te omarmen. 
  • Dan: Waarom maken? 
    Omdat we makers zijn en ik dat telkens merk aan kinderen: ze willen maken! Materiaal proeven, met hun handen, ogen, oren, neus. Die tactiele ervaring plaatst een herinnering in hun hoofd. Een externe ervaring, een ervaring in en met de wereld, en een geïnternaliseerde ervaring, een herinnering, in je lichaam.  
  • En tot slot: Waarom natuur? 
    Omdat de natuur een gevoel van vrijheid geeft zoals de kinderen het zelf zeggen. Daar kan je dingen ervaren en uitproberen zonder dat er meteen dingen stuk gaan, je hoeft daar niet op je handen te zitten. Daar kan je je verbazen over de grote creatieve kracht van de natuur en dat die gewoon IS.  

Naast deze drie ingrediënten is er nog een belangrijke factor van invloed en dat is tijd. Het heeft tijd nodig om een externe ervaring te internaliseren. Om van ‘Erlebnis’ naar ‘Erfahrung’ te gaan.  Worden we daar betere mensen van? Nee, maar we begrijpen de wereld wel wat beter waardoor we ons op ons gemak kunnen voelen in de wereld waarin we leven. Dat is naar mijn idee de opdracht van het onderwijs. 

Doel

Dat de kinderen later terugkijken en denken: dat was toch een geweldige ervaring! En dat ze met die ervaring, die herinnering, anders naar de wereld kijken. 

Ambitie


Kunst speelt zich niet enkel meer af in de tempels van de kunst voor specifieke mensen maar ook daarbuiten, in de wereld, waarbij het gaat over het bevragen van die wereld. Zo is kunsteducatie ook niet voorbehouden aan een bepaalde plek en tijd: in het klaslokaal op vrijdagmiddag van twee tot drie. Met mijn project wil ik aanzetten om het lokaal als white cube te verlaten en samen met de kinderen de wereld te ontdekken, te bevragen. Niet het pad te nemen maar door de heg te gaan, een andere kijk op de wereld, ervaren dat de dingen veranderen, tijd en ruimte te krijgen om leerling te zijn. Kunst is overal, kunsteducatie ook. Daarom de klas uit, de wereld in! 

Naar aanleiding van het uitgevoerde onderzoeksproject Kunst Natureluurlijk! gaat Spring High in Amsterdam Nieuw-West de buitenleeromgeving opnemen in haar onderwijsprogramma. Mijn ambitie is om dat over meer scholen uit te breiden. In september starten de eerste gesprekken.  

 

Deze pagina is voor het laatst gewijzigd op 28 juni 2021

Sta jij op deze pagina? En heb je een opmerking? Mail naar de redactie.