BioLab: waar kunst en wetenschap samenkomen

Een kweekvijver voor ecologisch bewustzijn

BioLab is meer dan alleen een fysieke locatie; het is de thuisbasis van het Biomatters-programma, een artistiek onderzoeksproject, opgezet voor studenten van alle disciplines. Agnieszka: "De multidisciplinaire aanpak is wat BioLab zo bijzonder maakt. BioLab daagt studenten uit om vraagtekens te zetten bij conventionele opvattingen over het leven, het potentieel van levende materialen te verkennen en te onderzoeken hoe deze onderwerpen een plek kunnen vinden binnen de artistieke praktijk. BioLab verandert studenten in onderzoekers. Het laat hen kennismaken met theoretische kaders en dompelt hen vervolgens onder in praktijkervaringen. Studenten leren de praktische aspecten van het werken met wetenschappelijke instrumenten, het kweken van bacteriën, fermenteren en zelfs het maken van bioplastic."

Brug slaan tussen theorie en praktijk

De reis begon in 2017, toen Agnieszka BioLab introduceerde bij de AKI. Met het introduceren van een biologisch laboratorium op een kunsthogeschool was Agnieszka met recht een pionier te noemen. Terugkijkend op dit avontuur deelt ze: "Gezien mijn achtergrond in de filosofie was het een uitdaging om vertrouwen te winnen en om te benadrukken hoe belangrijk het is om vragen te stellen die niet per se thuishoren in het humanistische en artistieke domein. Ik ben tenslotte geen kunstenaar en ik leer studenten niet hoe ze kunst moeten maken. In plaats daarvan onderzoeken we, met de medewerking van vele gastkunstenaars en AKI-collega's, hoe je met de artistieke manier van denken en maken een probleem kunt benaderen en complexiteiten aan het licht kunt brengen. Zo kun je vraagstukken beetpakken die je met theoretisch onderzoek alleen niet kunt oplossen."

Het herontdekken van kunst in biologie en biologie in kunst

Zo duikt Agnieszka in de onbekende wateren van de besognes van kunstenaars die met biomaterialen werken: "In mijn onderwijs stel ik studenten vaak bloot aan moeilijke standpunten en materialen. We werken bijvoorbeeld met bacteriën om antropocentrisme uit te dagen en we verkennen fermentatie om te leren hoe we onszelf als meervoudig kunnen voorstellen. Door middel van workshops over papier maken, visualiteit onder een microscoop en werken emt nieuwe biomaterialen, initiëren we belangrijke dialogen over ecokritische en ecologische werkwijzen. Dit soort bezigheden herinneren ons aan onze verantwoordelijkheid; we zijn niet onschuldig wanneer we met deze biomaterialen werken."

Wat betekent het nu echt om verantwoord en met zorg te creëren?

Wanneer studenten zich bezighouden met levende biomaterialen, krijgt de kwestie van verantwoordelijkheid en zorg een andere urgentie, volgens Agnieszka: "Studenten moeten vaak zelf beslissen wat goed en wat slecht is om te doen. Morele waarden liggen in die zin niet vast; ze zijn diep geworteld in de context, relationeel en verre van zeker. Het belangrijkste is dat studenten zich realiseren dat ze zelf al verstrikt zijn in de situaties waarmee ze geconfronteerd worden. Dat is inherent aan het werken met levende materialen. Ze kunnen geen afstandelijke toeschouwers blijven; in plaats daarvan zijn ze actieve deelnemers aan deze ethische dilemma's. Het is een ethiek die je wordt geleerd via hands-on ervaring, omdat je jezelf echt moet onderdompelen in de probleemstelling, je handen letterlijk vies moet maken, om de complexiteit ervan echt te begrijpen; om te kunnen creëren." 

Herintroductie van vergeten technieken

BioLab houdt zich ook bezig met het herintroduceren van vergeten vaardigheden en technieken die, door de dominantie van bepaalde vormen van kennis en kunst binnen de academische wereld, in de vergetelheid zijn geraakt. Agnieszka: "Met BioLab verdiepen we ons in essentiële vragen zoals hoe betekenis wordt gecreëerd, hoe belichaamde vormen van kennis kunnen worden beoefend en hoe deze vormen kunnen worden uitgedrukt als tastbare kunstbeoefening. Er is recentelijk bijvoorbeeld hernieuwde interesse in natuurlijke kleurstoffen vanwege hun mogelijkheden voor de industrie. Er zijn echter redenen waarom de samenleving het gebruik van deze kleurstoffen eerder heeft losgelaten. Het geweld van het kolonialisme was bijvoorbeeld een onlosmakelijk onderdeel van de verfindustrie, wat leidde tot het stoppen van het gebruik van deze kleurstoffen.”

Het belang van vragen stellen

Agnieszka's aanpak inspireert studenten om hun rol als maker opnieuw te bezien. "Het gaat om de reis van vragen stellen, niet alleen om produceren. Het effect van BioLab reikt verder dan de muren van de kunstacademie; het vormt burgers die in staat zijn om met creativiteit en zorg te reageren op complexe ecologische uitdagingen. Studenten krijgen een nieuw perspectief dat hun een andere kijk geeft op relaties, tijd en hun eigen creatieve mogelijkheden. Zorgen voor BioLab stimuleert verantwoordelijkheid en geduld en een meer dan menselijke kijk op de wereld." Elk jaar toont de BioLab-tentoonstelling een reeks projecten – van het verkennen van speculatief design met planten tot het creëren van digitaal leven. Agnieszka's lessen overstijgen het gewone en sporen studenten aan om de confrontatie aan te gaan met urgentie, kwetsbaarheid en de moed om moeilijke vragen te omarmen.

Meer informatie

• Ga naar de BioLab pagina van AKI ArtEZ.