Peer Evers

Samen de mouwen opstropen voor Kunst & Technologie 

Ruim twintig jaar sta ik als basisschoolleerkracht voor de klas en heb, net als mijn collega´s, het onderwijsaanbod zien verarmen. Het probleem zit in de hegemonie van lezen, taal en rekenen en de heersende didactiek van productgericht werken: leerkracht doet voor en leerling doet na. Onbedoeld wordt hierdoor de zelfredzaamheid van kinderen gesmoord en wordt nauwelijks tegemoet gekomen aan verschillende leerbehoeftes. 
 
Als groepsleerkracht heb ik in de praktijk onderzocht hoe ik die verarming in het onderwijs kan helpen tegengaan. Op zoek naar een rijke voedingsbodem voor leren en ontwikkeling, waarbij het volledige potentieel van kinderen wordt benut, is een vakoverstijgende werkvorm ontstaan die ik sinds 2018 Kunst & Technologie (K&T) noem. Deze manier van lesgeven is een game changer en beklijft. Het bijzondere van K&T is een zichtbaar andere werkhouding van de kinderen waar de energie vanaf spat. Ouders geven terug dat hun kind nog nooit eerder met zoveel plezier over school heeft verteld. Verscheidene ouders en collega’s geven terug dat zij hun kind/ leerling zien opbloeien. Plezier klinkt misschien onbeduidend, maar plezier is een kompas van optimale ontwikkeling (Mieras, 2012).  
 
Bij K&T staan maken en onderzoeken centraal: leren door te doen en te ervaren. K&T verbindt creativiteit aan wetenschap en technologie. Binnen kaders krijgen kinderen veel autonomie.  
Een lesvoorbeeld is: “Maak een interactief kunstwerk met onopvallende geluiden uit je omgeving”. 

 
Waarom K&T een onderdeel moet zijn van het lesprogramma: 
K&T prikkelt nieuwsgierigheid en zet leerlingen ‘aan’. Vanuit verlangen om te maken, op een praktische manier, is een hele wereld te ontdekken. Komt tegemoet aan de verschillende leerbehoeftes en stimuleert ‘hogere orde van denken’ (Bloom, 2021). 
Biedt leerlingen nieuwe manieren om hun ideeën vorm te geven en een zoektocht naar nieuwe ervaringen. Dankzij verbeelding kunnen ze beter omgaan met het nieuwe en met het onverwachte (Van Heusden, 2015).  
Talenten ontdekken en identiteitsvorming zijn belangrijk, want het beeld dat leerlingen hebben van zichzelf, wat ze denken dat ze zijn of willen zijn, beïnvloedt sterk wat ze doen. 
Leer 21-eeuwse vaardigheden om mee te bewegen met de wereld die steeds verandert (Clapp, 2017). Afkomen van de weg van de minste weerstand, durven en risico’s nemen. Kinderen leren reflecteren, goed luisteren, zichzelf goed verwoorden en verklaren. 
 
K&T vormt een tegenbeweging op de hegemonie en verarming van het onderwijs en is helaas niet vanzelfsprekend op basisscholen. Willen wij kinderen klaarmaken voor de nieuwe maatschappij, dan moeten zij beschikken over andere vaardigheden die juist door K&T worden gestimuleerd. Dit betekent dat de huidige groepsleerkrachten op een andere manier les moeten geven en toekomstige groepsleerkrachten nu moeten worden klaargestoomd. 
 
K&T staat er niet alleen voor. Sinds 2013, nadat leren door te maken een wijdverbreide erkenning kreeg voor een brede positieve impact bij leerlingen, zijn wereldwijd vormen van makersonderwijs verrezen zoals: Design Thinking, maakonderwijs, OOL en STEAM (Rouse, 2022). Dr. Heijnen van kunsteducatie van AHK onderzocht in 2019 de opkomst van makersonderwijs. Hij schreef: “Ondanks de snelle opmars van deze bewegingen in het primair onderwijs (PO) tot aan de universiteit, die veelal sinds 2017 gestimuleerd en gesubsidieerd worden, is deze vorm van onderwijs in het PO nog een uitzondering gebleken” (Heijnen, 2019). Meinen, Docent kunst van hogeschool Utrecht, schrijft over het implementeren van makersonderwijs in het onderwijs. Zij concludeert dat dit nog weinig onderzocht is en het lijkt te staan of vallen met het enthousiasme van de leerkrachten zelf (Meinen, 2019). “Leraren moeten opgeleid worden in makersonderwijs”,  is één van de aanbevelingen van een Europees project rond empowerment en educatie van jongeren (Kortlander, 2020). 

 
Leerkrachten voorbereiden op K&T 
R. Rouse, professor didactiek van de Southern Methodist University in de VS, merkt in zijn onderzoek op dat makersonderwijs een andere manier van lesgeven is waarbij ook de rol van de leerkracht anders is dan in het reguliere onderwijs (Rouse, 2022). Uit onderzoek blijkt ook dat leerkrachten die makersonderwijs geven geen formele expertise hebben in makersonderwijs. J. Cohen, professor in Education & Human Development's Learning Technologies Division in de VS, vindt dit verontrustend. Hij stelt dat het ontbreken van een gespecialiseerde training bij leerkrachten moeilijk voor te stellen is met de bekende schoolvakken zoals wiskunde of gym. Hij adviseert daarom ook: “Leraren hebben gespecialiseerde training nodig in zowel technologische hulpmiddelen als pedagogische methoden om met succes instructie te geven in een makerspace” (Cohen, 2017). 
 
Ik ervaar urgentie om leerkrachten zoals mijn directe en indirecte collega’s in beweging te krijgen, zodat ook zij K&T-lessen gaan geven. Om een goede start te maken, had ik ervoor gekozen me op pabostudenten te richten: op de toekomstige juffen en meesters. Wat hebben zij nodig om goed voorbereid, gemotiveerd en vol zelfvertrouwen K&T te kunnen verzorgen?  
 
Behalve dat ik de leerbehoeftes van de pabostudenten scherp in beeld heb, vind ik het tof dat na negen weken actieonderzoek zeven van de negen pabostudenten zich bewust bekwaam voelen voor K&T en dat ze enthousiast zijn om door te zetten met K&T. 
 

Doel en ambities 

Mijn doel? Dat zoveel mogelijk kinderen op de basisschool en voortgezet onderwijs genieten en profijt trekken van deze rijke voedingsbodem van leren en ontwikkeling. Mijn ambities voor de toekomst? Basisschoolleerkrachten, docenten en pabostudenten onderwijzen door bijvoorbeeld het inzetten van colleges, workshops en co-teachen (Teaming). Eveneens K&T-lessen geven aan kinderen op de basisschool en op het voortgezet onderwijs. 
 
Verlangt u niet naar deze rijke voedingsbodem van leren en ontwikkeling? Wanneer komt u tot actie? Laten we voorbeeld nemen aan één van de pabostudenten: “Niet denken in problemen maar in oplossingen.” 

“Onderzoek doen vergroot niet alleen mijn inzichten maar opent ook deuren waardoor mensen in beweging komen”. 

Deze pagina is voor het laatst gewijzigd op 27 juni 2022

Sta jij op deze pagina? En heb je een opmerking? Mail naar de redactie.