Antrianna Moutoula: non-stop languaging als autotheorie

“Ik had al performance gedaan, maar ik wilde op een plek zijn waar iedereen dezelfde raakvlakken heeft. Er komen veel verschillende disciplines samen in de master, zoals dans, opera, theater en beeldende kunst. Maar toch kon ik er heel specifiek vanuit de het perspectief van performance naar mijn werk kijken. Het was belangrijk voor me om in een omgeving te zijn waarin performance het uitgangspunt was. De opleiding bleek zeer de moeite waard: in die zin, maar ook als het gaat om werk, theorie en mentoren.”

De combinatie van al deze verschillende disciplines, het leren kennen van al die verschillende perspectieven, was iets dat me echt inspireerde.

"Het studieprogramma van Performance Practices was intens, maar echt geweldig. Ik merk dat ik performances nu op een andere manier maak. Voorheen ontwikkelde ik een idee, in mijn hoofd of op papier – en werkte dan toe naar het moment van de performance, waar ik het gewoonweg uitvoerde. Toen ik aan de master begon, besloot ik om me langer op één ding te focussen. Dat werd het non-stop praten en schrijven, wat ik twee jaar lang heb volgehouden. Ik realiseerde me dat ik een praktijk voor mezelf had ontwikkeld. Die toewijding heeft me echt geholpen om me er verder in te verdiepen."

Non-stop languaging: het onbekende tegemoet

Antrianna’s afstudeerwerk is een autotheoretische performancelezing: gedurende haar 45 minuten durende optreden is ze tegelijkertijd non-stop aan het schrijven én aan het praten over haar gedachten op dat moment. Hoe kwam ze op dat idee? "Voorheen trad ik bijna nooit solo op. Maar in het eerste jaar van de opleiding kregen we allerlei opdrachten, zo van: ‘doe iets, je hebt tien minuten: go go go!' Vooral in het eerste jaar is dat kenmerkend voor de studie. Er is niet veel tijd om na te denken. Je improviseert, en daarna praat je erover. Dat heb ik echt moeten ontwikkelen. In het eerste jaar heb ik een voorstelling gedaan waarin ik continu aan het praten was. Het was nog niet non-stop, maar ik voelde dat het me iets bracht, dat er iets voor mij in zat. Later heb ik een voorstelling gedaan waarin ik praatte en rende; ik probeerde meer dingen toe te voegen. Maar na wat oefenen begreep ik dat de taal op zich al genoeg was: gewoon zonder pauze doorgaan. Voor mijn afstuderen wilde ik opnieuw uitgedaagd worden: door een jaar lang te oefenen met tegelijkertijd schrijven en praten, begon ik me er een beetje comfortabel in te voelen."

Ze ging op zoek naar die nieuwe uitdaging; probeerde veel verschillende dingen uit. "Ik deed mijn performance bijvoorbeeld online: vier uur lang, vijf minuten lang – tijdens het hardlopen, tijdens het schoonmaken van mijn huis, steeds met een publiek dat naar me luisterde. Door het te oefenen en er in verschillende formats op terug te komen, raakte ik steeds meer geïnteresseerd in een heel minimale vorm. Een tafel, een laptop, en ikzelf: ik zit daar, gewoon te typen, mijn scherm geprojecteerd op de muur. De technici waren verbaasd: dus je hebt geen geluid? Nee. Dus je hebt geen visuals? Nee." Ze lacht. "Het is een beetje low-tech, maar dat zijn vaak ook de werken die me echt verrassen, die ik zelf graag zie. Niet dat spectaculair niks voor mij is – dat vind ik ook geweldig. Maar ik voel dat er iets is voor mij in dat minimale."

Wat is dat dan precies? Wat gebeurt er als Antrianna op het podium staat? "Ik treed altijd op in de context van de aanwezigheid – of potentiële aanwezigheid – van een andere persoon. Op die manier plaats ik mezelf in een situatie van onzekerheid. Het is alsof ik me in het onbekende waag: ik begeef me in de richting van iets dat er niet zou zijn zonder de ontmoeting met een toeschouwer, die ik daarom een 'necessary other' noem. Er gebeurt iets, wat ik niet in mijn eentje zou kunnen. Als ik optreed valt er voor mij altijd iets te ontdekken. Want elke keer is anders. Ik geef mezelf vaak een kleine opdracht, of ik maak een bepaalde keuze. Dat is niet altijd zichtbaar voor het publiek, maar zorgt er wel voor dat ik mezelf blootstel aan een kleine situatie van ongemak, van niet weten."

Het persoonlijke kritisch maken: verrast door je eigen gedachten

"Het is voor mij belangrijk dat ik in een situatie terechtkom waarin ik niet degene ben die alles weet en die presenteert aan een onwetend publiek. In plaats daarvan zijn we, toeschouwers en ik, tegelijkertijd getuige van mijn gedachten. Dat is iets heel persoonlijks; wat ik denk op dat moment.” In elk optreden zijn er fases: aan het begin van de performance is alles redelijk goed onder controle. Maar gedurende haar 45 minuten op het podium zegt Antrianna dingen die ze van tevoren niet bedacht had. "Ik leg het persoonlijke bloot, probeer het persoonlijke kritisch te maken: dat is een belangrijke stap voor me. Ik werk met het persoonlijke om theorie te creëren, om de scheidslijn tussen het persoonlijk en theorie te verschuiven, of zelfs te doen verwijderen. ”

Is dat soms niet eng? "Dat is het zeker! Er zijn momenten voor een optreden waarop ik denk: waarom doe ik dit? Dit is zo stressvol! Maar zodra ik begin, weet ik weer waarom ik dit doe. Het zijn de ontmoeting met het publiek: een soort van vrije val-momenten in seconden, in momenten, in verschillende posities en in het opwekken van ongemak, die het voor mij de moeite waard maken. Scripts en plannen laat ik liever achter me; ik wil openstaan voor de ontmoeting. Tijdens de opleiding bestond mijn publiek vooral uit klasgenoten, collega's en docenten. We organiseerden momenten om werk met elkaar te delen, elkaar te voorzien van feedback. Natuurlijk zit er een ethisch aspect aan wat ik doe: ik kan niet alles zeggen. Mijn gedachten zijn er zoals ze zijn, en vaak wordt ik er zelf ook door verrast. Ik wil niet filteren, maar ik vind wel dat ik een ethische grens moet trekken. In hoeverre beledigt dat wat ik zeg iemand in de ruimte? Hoe beïnvloedt mijn uitspraak het leven achteraf?"

Betekent dit dat ze de reacties van mensen op haar woorden in de gaten houdt tijdens haar performance? "Toen ik echt goed op de reacties van mensen lette, merkte ik dat ik begon te proberen om hen te amuseren. Want er zit natuurlijk een humoristisch element in non-stop praten: je weet niet wat eruit komt... Wanneer ik als performer mensen hoor lachen, wil ik dat ze daarmee doorgaan. Maar hier bewust op aansturen, zou de focus van wat ik doe verschuiven naar entertainment. Ik realiseerde me dat ik dat niet wilde. Dus in de aanloop naar mijn laatste voorstelling probeerde ik een manier van luisteren te ontwikkelen waarbij ik niet naar mijn publiek keek. Door te kijken, bleef de voorstelling hangen op een wat meer oppervlakkig niveau."

Ik spreek niet slechts mijn gedachten uit: ik verwoord ze in de aanwezigheid van andere personen. Het gaat vaak om dingen die ik in mijn eentje niet zou denken – en dat is het hele punt.

Je laten verrassen door je eigen gedachten: is dat ook een manier om jezelf beter te leren kennen? "Ik documenteer mijn leven op een manier die niet zou bestaan als ik in mijn eentje achter een bureau zou gaan zitten en alles achteraf zou opschrijven. Languaging is ook een manier om dingen te ontdekken waarvan ik niet wist dat ze belangrijk waren. Ik leer altijd iets nieuws, besef dat ik dingen denk waar ik me niet van bewust was. Of dingen niet denk – omdat ik in mijn optredens niet slechts mijn gedachten uitspreek: ik verwoord ze in de aanwezigheid van andere persomen. Het gaat vaak om dingen die ik in mijn eentje niet zou denken – en dat is het hele punt. Mijn gedachten in de ontmoeting."

Verschillende disciplines en invalshoeken

Tijdens de master focuste iedereen op een individueel onderzoek. Het was heel interessant om elkaar daarin te zien ontwikkelen, zegt Antrianna. "We hebben een gemeenschap opgebouwd, waar ik me heel gelukkig bij voel. Het is nuttig om uit je eigen bubbel te stappen en te zien waar iemand anders in geïnteresseerd is: dat is heel leerzaam. We komen allemaal uit verschillende culturen. Dat schudt je wakker. Het maakte me bewust van het feit dat mijn perspectief specifiek is voor een bepaalde plaats en tijd, voor een cultuur, een voorrecht of een klasse. Ik werd me meer bewust van alles wat er buiten mijn eigen kijk op en begrip van de wereld, kunst, onderzoek, taal en schrijven ligt.”

De jongste masterstudent bij Performance Practices scheelde 20 jaar met de oudste. "Het was interessant om te zien hoe we, allemaal in verschillende fases van ons leven, verschillende verwachtingen hadden van het programma. De uiteenlopende ideeën over wat we verstonden onder kunstenaar zijn en kunst maken. Er waren zoveel verschillende disciplines, zoveel nationaliteiten aanwezig: de rijkdom aan perspectieven is wat deze masteropleiding zo’n interessante omgeving maakt. De combinatie van al deze verschillende disciplines, het leren kennen van al die verschillende perspectieven, was iets dat me echt inspireerde. Het bracht ook verrassingen met zich mee: Ik ontdekte dat ik heel goed kan opschieten met mensen die een dansachtergrond hebben. Wat betreft hun begrip van performance, en in de manier waarop ze schrijven. Vorig jaar werkte ik samen met een van mijn klasgenoten, Ella Tighe, die een dansachtergrond heeft: we deden het non-stop praten samen. Ik voelde die klik toen, en het bleef gebeuren: met studenten, mentoren en begeleiders. Ik had nooit gedacht dat ik zoveel affiniteit zou hebben met dans, maar ik voel me enorm thuis bij het dansersbegrip van performance."

Kunstenaar zijn: in de wereld zijn

Een van de doelen van de master is het ondersteunen van de deelnemers bij hun ontwikkeling tot onafhankelijke denkers. Antrianna vertelt dat ze een manier van denken heeft ontwikkeld waarin ze theorie en praktijk combineert, in plaats van ze als los van elkaar te zien. Ze zijn samengesmolten tot één, wat ze spannend vindt. En dat is niet de enige vaardigheid die ze heeft ontwikkeld. "Door alle verschillende opdrachten leer je hoe je jouw werk scherp kunt communiceren. Dat is een handige skill; net als het kunnen geven en ontvangen van feedback, iets wat we gedurende de hele opleiding oefenen. Bovendien heeft de master me inzicht gegeven in onderzoek. Dat is de kern van de studie: performance als onderzoek, en andersom. Ik leerde begrijpen wat onderzoek is, en op welke manieren je het kunt doen – door erin te duiken, het uit te dagen. Dit heeft me voorzien van nieuwe inzichten, en andere manieren om naar kunst te kijken.”

Non-stop languaging is een manier om mijn leven te ervaren en erop te reflecteren; om het te leven en er tegelijkertijd commentaar op te geven. Het is een manier om de wereld en de alledaagse realiteit te verwerken.

Wat betekent kunstenaarschap voor haar? "Kunststudent zijn is iets anders dan kunstenaar zijn: ik zie dit als verschillende posities. Ik ben meer jaren kunststudent geweest, dus ik moet nog uitvinden wat het betekent om kunstenaar te zijn, de komende jaren. Wat ik belangrijk vind is dat mijn werk mijn leven voedt: die twee zijn met elkaar verbonden. Non-stop languaging is een manier om mijn leven te ervaren en erop te reflecteren; om het te leven en er tegelijkertijd commentaar op te geven. Het is een manier om de wereld en de alledaagse realiteit te verwerken. Ik verdiep me in dingen die centraal staan binnen de kunst, maar ook daarbuiten: hoe taal wordt gebruikt, bijvoorbeeld. Zoiets gaat verder dan mijn werk. Kunstenaar zijn is voor mij een manier van in de wereld staan, een manier van denken.”

Toekomst

Op de vraag of Antrianna van plan is haar praktijk na haar afstuderen voort te zetten, is het antwoord een volmondig ‘ja’. "Ik zou non-stop languaging graag naar nieuw publiek willen brengen, het op verschillende plaatsen willen toepassen. Ik wil het ook op verschillende manieren uitvoeren. In mijn afstuderen combineer ik het theoretisch produceren van kennis met het autobiografische. Ik wil zien hoe dat 'buiten' landt, ervaren of het daar nog steeds zo belangrijk voor me zal zijn. Wat gebeurt er als ik een publiek tegenkom dat anders geïnformeerd is? Waar zal ik het over hebben als mijn publiek meer anoniem is?"

"Ik wil graag toegewijd blijven aan het werk wat ik nu maak: ik heb het gevoel dat dit mijn practice is. Dat is voor mij de grootste verrassing van de master. Het hier zo over hebben, terwijl ik twee jaar geleden een heel ander begrip had van wat een praktijk is – überhaupt, van wat ik aan het doen ben." Ze lacht. "Ik wil ervaren wat het betekent om autonoom kunstenaar te zijn. Ik heb altijd een parttimebaan gehad in een restaurant: een heel interessante ruimte om over menselijke interactie te leren, trouwens. In de toekomst wil ik proberen om die veiligheid achter me te laten en te overleven als kunstenaar. Dat risico nemen in het leven, en zien wat het doet voor mij en mijn werk."

Meer informatie

Ontdek meer over Antrianna en haar werk op haar website en lees alles over haar afstudeerproject op haar onderzoekswebsite.

Klasgenoot en medewerker: Ella Tighe
Supervisor: Dr João da Silva
Externe mentoren: Emma Cocker, Jeanine Durning