Megan Baarda
Gevoelsgezichten
Megan Baarda (1999) doet in haar werk pogingen emoties die doorgaans verhuld worden vast te leggen in foto, video, audio en installaties. Deze thematiek werd eerder al zichtbaar in Tussen ons (2022), een installatie waarin de kunstenaar dagelijks een dialoog aanging met haar faalangst, en werd afgelopen jaar verder onderzocht in het beeldend onderzoek Gevoelsgezichten, bestaande uit verschillende video’s en video-installaties.
In Gevoelsgezichten legt Baarda emoties vast door middel van videografische zelfportretten, waarin een wezenlijke verstilling en soms ook vertraging te zien is. De gevoelens die getoond worden, raken aan rouw, verdriet en het niet meer zien en komen voort vanuit een periode van verlies en herstel na overwerktheid. De vertraging en verstilling die in de video’s te zien is, zorgt voor een zekere subtiliteit en nuance die zichtbaar wordt in het verstrijken van tijd en daarmee in het verstrijken van emotie.
Gevoelsgezichten vormt een contrast met het alledaagse leven van Baarda. De emoties die in Gevoelsgezichten getoond worden, worden in het alledaagse leven overschaduwd met het gevoel alles aan te kunnen en het beter te doen dan ooit. Op social media lijkt Baarda een soort modelpersoon te zijn, waarin alles in het leven automatisch en voor de wind lijkt te gaan. Daarentegen is dit niet de enige werkelijkheid, zoals Baarda in Gevoelsgezichten laat doorschemeren. Social media en de prestatiedruk in de hedendaagse maatschappij zorgen bij Gen Z in hoge mate voor burn outs, psychische problemen, sociale angst en FOMO, waarin er geen ruimte is voor kwetsbaar opstellen, rust nemen en onzekerheid. De selfie-cultuur vergroot dit probleem – en houdt dit probleem ook in stand – door als mens perfecter dan perfect over te komen op social media, waardoor er geen realistisch beeld van het mens-zijn en diens identiteit zichtbaar is in de steeds meer digitaliserende maatschappij.
Baarda zet zich met haar werk af tegen deze tendens en toont zichzelf in haar werk zonder deze perfecte laag, ontdaan van make-up en kleding, waardoor de naakte werkelijkheid overblijft en er alleen ruimte is voor de kwetsbare gevoelens die te zien zijn. In Gevoelsgezichten I lijkt Baarda door de onscherpte en vertraging slechts aanwezig te zijn als een suggestie van een persoon die iedereen had kunnen zijn, terwijl in Gevoelsgezichten II ruimte ontstaat voor een meer directe één-op-één dialoog tussen Baarda en de toeschouwer en fungeert het werk als een soort spiegel voor reflectie. Met dit werk zet Baarda zich af tegen het perfecte beeld dat in de hedendaagse maatschappij en op social media verwacht wordt en toont ze dat een persoon altijd uit meerdere personen, en daarmee uit verschillende identiteiten en werkelijkheden, bestaat.
Megan Baarda, Gevoelsgezichten II, 2023 (still).
I mean who we are always is an illusion, so our whole way of seeing the world is hallucination. It’s a projection of how we are conditioned, of our thoughts, of our feelings. So in that sense, our identity is fluid, it’s a construction, it’s a concept. Everybody already has their own fantasy about what they are themselves.
Baarda toont in Gevoelsgezichten hetgeen dat zich afspeelt in de ‘eigen plaats en tijd’, zoals filosoof Emmanuel Levinas het omschrijft, waarin ‘er ruimte is voor bewustzijn en een innerlijke ruimte die niet permanent blootstaat aan het geweld van daarbuiten’ . Het ‘geweld van daarbuiten’ is de ander, is een opeenstapeling van traumatische gebeurtenissen en is alles dat de maatschappij in zich heeft en waar een individu, in dit geval de kunstenaar, geen invloed op heeft. Tegelijkertijd is Baarda zich bewust van ‘het geweld van daarbuiten’, door zich te richten op de camera – en daarmee op de toeschouwer – waardoor in die dialoog de werkelijke tijd en de confrontatie met ‘het geweld van daarbuiten’ zichtbaar en voelbaar wordt. De confrontatie en dialoog tussen het ‘binnen’ en het ‘buiten’ is dan ook waar volgens de kunstenaar de urgentie van haar werk in zit. Ze wil aandacht vragen voor het feit dat het ‘binnen’ zonder de invloed van het ‘buiten’ niet kan worden zoals het is, en omgekeerd. Met andere woorden: hetgeen dat een individu in het leven mee geconfronteerd wordt, heeft invloed op hoe een individu en diens identiteit zich ontwikkelen. Zo kan succes enerzijds onlosmakelijk verbonden zijn met ongezien verdriet anderzijds en is dat wat we in eerste instantie van een individu zien, niet wat de enige werkelijkheid is.
Educatief ontwerp: Examen Museumles in Museum de Fundatie
Kunst heeft alles in zich om ons een spiegel voor te houden, met ons in verbinding te gaan en nieuwe dingen te ontdekken over onszelf en de wereld. Dit komt het beste tot uiting op het moment dat we in aanraking komen met ‘echte’ kunstwerken. Of dit een tentoonstelling is met schilderijen in een museum, een theatervoorstelling in de open lucht of een concert van een band in het lokale poppodium, doet eigenlijk niets ter zake. Het gaat om de totaalervaring die kunst met zich meebrengt en het opgaan in die ervaring. Kortom: de ervaring van het kunstwerk en alles wat dit kunstwerk op dat moment op die plek met zich meebrengt. Dat is dan ook de reden dat ik vind dat het ervaren van kunst onderdeel moet zijn van binnenschoolse kunsteducatie, bijvoorbeeld in de vorm van een museumbezoek.
Veel scholen voor voortgezet onderwijs uit Zwolle en de regio brengen jaarlijks een bezoek aan Museum de Fundatie. Dit zijn vooral groepen uit de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Groepen uit de bovenbouw van het voortgezet onderwijs weten de weg naar Museum de Fundatie minder goed te vinden, omdat er geen educatief materiaal beschikbaar is dat op maat gemaakt is voor deze doelgroep. Daarom besloot ik het nieuwe educatieprogramma ‘Examen Museumles’ van Museum de Fundatie te ontwikkelen voor de bovenbouw havo/vwo uit het voortgezet onderwijs. Dit programma is specifiek gericht op het oefenen met het analyseren van kunst, zodat leerlingen met het vak Kunst Algemeen of Tehatex vol vertrouwen hun examen in kunnen gaan. Het educatieprogramma sluit aan op de onderwijsvernieuwingen die op dit moment en de komende jaren plaatsvinden binnen de kunstvakken in de bovenbouw havo/ vwo van het voortgezet onderwijs en het programma is dit programma duurzaam, doordat het met minimale doorontwikkelingen nog vele jaren toepasbaar is voor deze brede doelgroep.
De ‘Examen Museumles’ is vanaf november 2023 onderdeel van het educatieaanbod van Museum de Fundatie.
Deze pagina is voor het laatst gewijzigd op 12 juni 2023
Sta jij op deze pagina? En heb je een opmerking? Mail naar de redactie.