GESPOT: Metropolis M over Jana Helmhoutova – generationeel trauma vervlochten in textiel
- Beeldende Kunst
- Vormgeving
- Docentopleidingen
Elk jaar brengt het magazine Metropolis M een Graduation Special uit, met daarin werk van verschillende alumni die afstudeerden als beeldend kunstenaar. Jana Helmhoutová studeerde af aan de deeltijdopleiding Docent Beeldende Kunst en Vormgeving en is één van de alumni die in de special staat. Metropolis M stelde Jana de vraag: "Wat is het verhaal achter je werk?"
Het afstudeerwerk van Jana Helmhoutova lijkt uit het raam van de academie te willen ontsnappen. De jute spinsels kruipen als boomwortels over de vloer en langs de muur. Op sommige plekken komt het touw samen in langwerpige bollingen die doen denken aan de poppen van vlinders. Op een vrije wand is een citaat gedrukt: ‘Uit draden van verleden en heden ontstaat een rizoom, waar overdracht van de vorige generatie en keuzevrijheid voor de toekomst in spanning en harmonie samenkomen.’ Helmhoutova zucht. ‘Eigenlijk vind ik het niet zo krachtig om een werk op deze manier uit te leggen, maar toen ik mijn werk toonde aan een testpubliek, kwam het veel beter tot zijn recht met toevoeging van tekst.’
Helmhoutovas werk handelt deels over intergenerationele erfelijkheid, het idee dat trauma of welzijn van familiegeneratie op familiegeneratie wordt doorgegeven, ook als er zelden over gesproken wordt. ‘Ik groeide op in Praag,’ vertelt ze, ‘in het toenmalige communistische Tsjecho-Slowakije. Mijn sociale gevoel was als kind al groot. Gehersenspoeld als ik was, droomde ik dat ik de Britten zou redden van dakloosheid als goede communist. Soms zei mijn moeder eufemistisch dat ik maar op de engelen moest rekenen voor redding in plaats van op de Partij. Toen ik als tienermeisje boeken van Dostojewski en Sartre begon te lezen, daverde mijn wereldbeeld op zijn grondvesten.’
Het werk van Helmhoutova heeft een sterke literair-filosofische basis. Ze praat over Albert Camus en Hannah Arendt, Joke Hermsen en Milan Kundera, aan wie ze het citaat op de muur ontleent. Met het werk vangt Helmhoutova wat deze auteurs met woorden zeggen in beeld: onze keuzevrijheid is deels een illusie, omdat we voorgeprogrammeerd zijn door onze voorouders. Dat is zowel inperkend als beschermend. ‘Ik wilde graag dat vorm en inhoud één waren. Textiel heeft de eigenschap dat het kan vervlechten en samenklitten, net als het cluster aan gemaakte keuzes over generaties. Maar textiel kan ook doorgeknipt worden, en ergens anders ontvouwen tot iets nieuws.’
Auteur: Annabel Essink, schrijver en kunsthistoricus