Chantal Buisman

Een helende plek

Herstel de verbinding tussen lichaam en geest, gedragen door de kliffen van Praia da Ursa

In onze huidige samenleving, waarin stress, burn-out en andere vormen van mentale en fysieke
uitputting steeds vaker voorkomen, groeit de behoefte aan plekken die herstel en rust
ondersteunen. De natuurlijke omgeving blijkt hierin een essentiële rol te spelen. De interactie
tussen mens en landschap kan het herstelproces op diepgaande wijze beïnvloeden, zowel
lichamelijk als geestelijk. Binnen deze context is het concept van een hersteloord aan de westkust
van Portugal ontwikkeld, ter plaatse van Praia da Ursa: een ongerept, krachtig en zintuiglijk
landschap.

Het hersteloord is zorgvuldig gesitueerd in de ruige, natuurlijke omgeving van Praia da Ursa. De
locatie is gekozen vanwege het milde klimaat, de wandelroutes, de overweldigende natuur en de
nabijheid van stad en dorp. Dit creëert een balans tussen rust, herstel en prikkeling.

filosofie en ontwerpuitgangspunten
Het ontwerp berust op onderzoek naar vergelijkbare herstelplekken en richt zich op persoonlijke
aandacht, rust, lichamelijke bewustwording en verbondenheid met de natuur. Verspreide
gebouwen in het landschap stimuleren beweging en dragen bij aan herstel. Er is een duidelijke
scheiding tussen private en gezamenlijke ruimtes, waarbij alle elementen, van kamerligging tot
looproutes, zijn afgestemd op psychologisch welzijn.

De keuzes zijn gemaakt op basis van een gevoelsmatige en psychologische lezing van de plek.
Wat roept een bepaalde zone op? Wat vraagt deze plek? Wat biedt ze aan? De atmosfeer van een
plek kan een psychische gesteldheid versterken, ondersteunen of verzachten.

het ontwerp
Het ontwerp gaat niet over gebouwen neerzetten, maar over het vormgeven van een ervaring. Ik
wilde een plek maken waar je mag zijn, en waar ruimte en natuur actief meewerken aan herstel.
Daarbij draait alles om de zintuigen: Wat hoor je? Wat zie je? Wat ruik je? Wat voel je op je huid of
onder je voeten? Want pas als je je lichaam weer echt voelt, kun je ook geestelijk tot rust komen.
Het ontwerp richt zich op vertragen, verstillen en aarden.

individueel rustbad, verstilling door water
deze ruimte bevindt zich in de klif aan de oceaan

het programma
Het programma is opgebouwd uit drie fasen van herstel: zoeken, vinden en verbinden. In de
eerste fase gaat het om verbinding zoeken met jezelf, weer leren voelen en ontspannen. In de
tweede fase gaat het om de verbinding vinden met jezelf, blijven voelen en de afwisseling tussen
ontspannen en inspannen. In de derde, tevens de laatste fase gaat het om in verbinding zijn met
jezelf, anderen en de natuur.

drie zones
Het hersteloord is opgebouwd uit drie zones in het landschap: op de klif, in de vallei en in de klif
aan de oceaan. Deze zones zijn niet willekeurig gekozen, maar zijn ontstaan uit een nauwkeurige
afstemming tussen het programma, de functies en de plek.
Door het landschap te analyseren op licht, wind, uitzicht, schaal, stilte en atmosfeer, zijn functies
geplaatst waar ze het meest tot hun recht komen, en waar ze het herstelproces op natuurlijke
wijze ondersteunen.

de inpassing van de gebouwen in de verschillende zones van het landschap: op de klif, in de
vallei en in de klif aan de oceaan

Door het programma op deze manier te projecteren op de plek, en andersom: door de plek het
programma te laten sturen, ontstaat een ontwerp waarin landschap en gebouw niet los van elkaar
bestaan, maar in elkaar grijpen en elkaar versterken. De plek draagt het ontwerp.

op de klif
Het hoofdgebouw bevindt zich op de klif en is de plek van ontmoeting en verbinding. Op de klif is
er overzicht, oriëntatie en uitzicht. Hier vind je het restaurant, de bibliotheek en de
activiteitenruimte.

doorsnede in landschap
één van de eerste schetsen van het hoofdgebouw, geeft het principe weer, de ideevorming, het
hoofdgebouw bevindt zich bovenop de klif, middenin het groen, uitzicht over het groen,
bescherming tegen de zon

Het hoofdgebouw is 20 bij 20 meter. Het is een strak betonnen gebouw met zuivere gaten als
openingen. De openingen zijn gericht op een bepaald deel van de omgeving. De uitgekomen
kalksteen uit de rotsen is als grondstof gebruikt voor het beton. Het beton is in lagen gegoten,
waardoor er een natuurlijke en onregelmatige horizontale belijning aanwezig is. Te vergelijken met
de eeuwenoude bouwmethode rammed earth. Hierdoor gaat het gebouw een materiële
verbinding aan met de natuur en geeft het een duidelijk gevoel van de plaats aan.

in de vallei
Hier liggen de slaapvertrekken, deels verzonken in het landschap. De kamers zijn verdeeld over
drie zones, afgestemd op de herstelbehoefte. Minimalistisch en gericht op introspectie, met veel
aandacht voor privacy, licht en uitzicht.

Het cluster dat uit 4 kamers bestaat, is een uitgehakte ruimte met daarin een nieuwe ingevulde
ruimte bestaande uit beton. Maar de rotswand is in tact gelaten, om zo het optimale gevoel van
de plek en de geborgenheid ervan te ervaren. Het contrast tussen grillige en ruwe rots en de
strakke monolitische kamers, geven het gevoel dat je je in een overgangszone bevindt. Een
tussenruimte. Een ruimte die niet binnen en niet buiten is.

De geborgenheid van de vallei is voelbaar in de gang naar de kamers. Deze ruimte voelt aards en
heeft een bepaalde mate van tactiliteit. De kamers volgen de lijn van de vallei waardoor ze
geschakeld ten opzichte van elkaar liggen. Daarnaast is er een contraruimte aanwezig tussen de
kamers, waardoor het licht binnen kan komen. Een natuurlijke route vormt de begeleiding naar
naar de kamer via de rotswand, de lichtinval en de monolitisch geplaatste volumes.

Vanuit de kamer is er een gekaderd uitzicht op het groen in de vallei. Er zijn weinig prikkels. De
focus van de kamers ligt op de rust, het schrijven en reflecteren en jezelf terugtrekken.

in de klif aan de oceaan
Deze plek, geïntegreerd in de rotsen en dicht bij het water, is de meest intieme en krachtige zone.
Hier voel je de kracht van het landschap, de oceaan, het gesteente en het tijdsverloop. Het gaat
hier om een diepe persoonlijke ervaring en transformatie. Diep in deze rotsen liggen de baden,
onderverdeeld in drie niveaus, passend bij de drie herstelstadia.

De vraag die hier centraal staat is:
Waar sta je in het proces en wat kan je aan?

Hoe dieper je daalt in de lagen van de aarde, des te dieper je daalt in de lagen van jezelf.

doorsnede
massa, ruimte en water
van links naar rechts: oceaanbad, gezamenlijke bad, massageruimtes, individuele baden,
spreekruimte, hoofdgebouw

plattegrond
massa, ruimte en water
van links naar rechts, van boven naar beneden: oceaanbad, gezamenlijke bad, massageruimtes,
individuele baden, yogaruimte, (spreekruimte is niet zichtaar op de plattegrond, omdat deze
boven de individuele baden en naast de yogaruimte ligt), hoofdgebouw

fase 1: contact zoeken met je lichaam
Het eerste deel van het programma vormt de eerst laag in het proces en bevindt zich helemaal
bovenin de klif. Hier liggen de spreekruimtes, stilteruimte en yogaruimte. Bij deze ruimtes en
functies ligt de focus van de zintuigen.

In dit geval het uitzicht en de continue ruis van de zee (vanwege de hoogte in de klif), een zachte
prikkeling van de zintuigen en zo min mogelijk afleiding anders dan het focuspunt. Je voelt je in
deze ruimtes als persoon beschermd. Niemand ziet je en vanuit de ruimte kijk je uit op de zee.

In deze fase zoeken we op een zachte en rustige manier weer de verbinding met ons lichaam op.

fase 2: naar binnen keren
Dit is de tweede laag en bevindt zich middenin de klif. Hier liggen de individuele baden en de
massageruimtes. Het doel in deze fase is contact maken met je lichaam, weer leren voelen. In
deze fase gaat het om gevoel, de lichtval, de atmosfeer en zachte en geleidelijke overgangen. Je
lichaam staat centraal.

Vanaf de kleedruimte kan de hele route met bloten voeten gelopen worden. Zowel de
massageruimtes als de individuele baden zijn zo ontworpen dat er een deel uitzicht heeft over de
oceaan en een deel dieper terug ligt in de klif. Dit is weer gekoppeld aan de functies van het
programma en wat een plek nodig heeft: uitzicht en rust of geborgenheid en reflectie.

overgangsruimte

fase 3: naar buiten keren
Dit is de laatste fase, tevens de zwaarste. Deze fase gaat om het naar buiten keren, fysiek en
mentaal. Hier ligt het gezamenlijke bad en het oceaanbad.

schets gezamenlijke bad

schets, doorsnede en detail gezamenlijke bad

De architectuur treedt in deze fase ook letterlijk naar buiten, gebouwen zijn zichtbaar, maar als
persoon in het gebouw ben je ook zichtbaar. In deze fase worden je zintuigen optimaal geprikkeld,
pas als je lichaam en geest weer in balans geraken, kan je deze fase aan. Er zijn namelijk harde
klanken aanwezig en een intense prikkeling van de zintuigen.

overgang van het gezamenlijke bad naar het oceaanbad

Het oceaanbad is het laatste onderdeel van de route. Het is de meest pure en rauwe plek van het
hersteloord en staat in directe verbinding met de natuur.

Het oceaanbad beweegt mee met de getijden van de oceaan, wat soms betekent dat het bad niet
toegankelijk is. Een subtiele psychologische verwijzing naar het dagelijkse leven, waarin we ook
niet overal invloed op hebben. De onvoorspelbaarheid van de natuur, het leven.

natuurlijke en materiële verbondenheid
De geologie van de locatie, kalksteen, zand, zeewater en lokale vegetatie zoals eiken, vormt de
basis voor het materiaalgebruik in het ontwerp. Deze elementen worden niet alleen visueel maar
ook fysiek geïntegreerd, zodat een sterke verbinding met de plek ontstaat.

Tijdens het ontwerpproces is voortdurend teruggegrepen op de voelbare eigenschappen van het
landschap: beschutting versus openheid, geluid versus stilte, hoogte versus diepte. Deze
contrasten zijn gekoppeld aan de behoeften van de gebruiker en aan het idee dat niet alles
tegelijk opgelost kan worden, maar dat alles wel met elkaar verbonden is.

Het ontwerp van het hersteloord is holistisch, met aandacht voor de relatie tussen lichaam, geest
en omgeving. Elk onderdeel, van materiaalkeuze tot ruimtelijke sequentie, draagt bij aan het
herstelproces. Beweging, ritme, reflectie en zintuiglijke ervaring vormen samen een gelaagde reis
naar innerlijk evenwicht en verbinding met de wereld.

Deze pagina is voor het laatst gewijzigd op 22 september 2025

Sta jij op deze pagina? En heb je een opmerking? Mail naar de redactie.