naar verhaaloverzicht
30 juni 2022
Lang leve de naakte revolutie!
“Beeldmakers, waaronder grafisch ontwerpers, zijn voor een groot deel verantwoordelijk voor de beelden waarmee we dagelijks in aanraking komen. (…) Laten wij als beeldmakers de weg banen voor de normalisatie van onze naaktheid.” Zo staat het in Zoë’s Naakte Manifesto. In haar finalswerk geeft ze zelf vast het goede voorbeeld. Ze maakte een installatie van naaktfoto’s en -sculpturen, waar de bezoeker zich een weg doorheen moet banen. Soms zelfs door krappe ruimtes, oog in oog met niet te missen blote billen en geslachtsdelen. Zoë: “Ik houd de bezoeker hiermee een spiegel voor, die aantoont hoe je naar naakt kijkt. Het is een confrontatie met je eigen schaamte.”
Rodin en Erwin Olaf
Zoë’s fascinatie voor naakt begon op de middelbare school, tijdens een excursie van het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV). De klas bezocht een tentoonstelling van Rodin, die voornamelijk uit naaktsculpturen bestond. Daarbij hoorde ook een expositie van fotograaf Erwin Olaf, waarin naakte balletdansers de hoofdrol speelden. “Vanaf dat moment ben ik op een andere manier naar ons lichaam gaan kijken”, vertelt Zoë. “Ik zag ineens hoe mooi naakt eigenlijk is. Dat inzicht heeft al mijn werk tot nu toe geïnspireerd.” Het vak CKV was destijds ook de aanleiding voor Zoë om zich aan te melden voor de opleiding Graphic Design. “In mijn kringen deed niemand iets met kunst. Aan een kunststudie had ik nooit gedacht. Mijn CKV- en tekendocenten raadden me aan om toelating te doen. Zij hebben me hierbij echt geholpen.”
Grenzen opzoeken
Vanaf het begin van haar studie speelt Zoë met de scheidslijn tussen grafisch ontwerp en kunst: “De meeste mensen denken bij grafisch ontwerp vooral aan logo’s, posters en typografie. Maar het is meer dan dat! Grafisch ontwerp gaat vooral om het overbrengen van een boodschap door middel van tekst en beeld. Soms was ik hierin vrij abstract bezig, zoals ook nu met mijn finalswerk. Inmiddels kennen mijn docenten dat van mij, en steunen me hierin. De vrijheid die ik krijg om te experimenteren en de grenzen op te zoeken vind ik heel fijn.”
Grafisch ontwerp gaat vooral om het overbrengen van een boodschap door middel van tekst en beeld.
Gewoon bloot
Haar finalswerk is dan ook geen poster of logo, maar een installatie van foto’s en sculpturen die Zoë zelf maakte. “De voorstudie voor mijn finalswerk begon eigenlijk al in jaar drie van de opleiding. Er was in die tijd een kinderprogramma op televisie: Gewoon Bloot. Hierin konden kinderen uit het publiek vragen stellen over de blote lichamen van vrijwilligers die speciaal hiervoor op het podium stonden. Daar kwam toen zó veel ophef over. Bizar! Ik begreep er niks van.” Zoë stortte zich volledig op het onderwerp en onderzocht waarom er zo veel schaamte en taboe heerst over het blote lichaam: “Wat is schaamte eigenlijk? Waar komt schaamte voor het naakte lichaam vandaan en welke factoren houden die schaamte in stand?"
Vervreemd van naakt
"Dit kwam uit mijn onderzoek: doordat het normale naakt uit het straatbeeld is verdwenen, raken we vervreemd van naakte beelden. En precies door die vervreemding, willen we geen naakt meer zien. Het is een vicieuze cirkel! De enige plekken waar je nog naakt ziet buiten een erotische context, zijn de sauna of naturistenplekken. Verder zijn naakte beelden bijna altijd in een seksuele of geobjectificeerde vorm gegoten. Dus als jij nu je naakte lijf laat zien, dan associeert de buitenwereld dat al snel met seks. Daar voel je je natuurlijk helemaal niet altijd prettig bij, en daar komt die schaamte vandaan.”
Naaktmodel gezocht
Het werd Zoë’s missie om naakte beelden uit die seksuele context te halen en ‘gewone’ blote lijven te laten zien. Voor haar fotografiesessies ging Zoë op het internet op zoek naar modellen. Hiervoor plaatste ze haar Naakte Manifesto op een kunstenaarsforum. “De reacties daarop waren heel positief. Veel mensen deelden mijn idee dat naakt geen taboe zou moeten zijn. Ze schreven me dat ik hun gevoelens hierover eindelijk had verwoord. Ik vond dan ook vrij snel modellen.” Spannend was het wel, want Zoë ontmoette haar modellen pas op het moment dat ze uit de kleren gingen voor de camera. “Maar hoe vaker ik fotografeerde, hoe relaxter het werd. Ik hoorde vaak terug dat mijn modellen zich heel veilig hebben gevoeld, dat vond ik erg fijn.”
Vijf foto's uit Zoë's fotoserie
#nofilter
Zoë fotografeerde haar vrijwilligers zonder poespas. #nofilter is een understatement. Elk haartje, putje en rimpeltje legde ze vast. Zoë: “Ik wilde het lichaam vangen hoe het is. Niet mooier of onder verhullende schaduwen. Marijke, het hoofd van de opleiding, bladerde door mijn foto’s en vond ze heel sterk omdat ze zo ‘in your face’ zijn. Je kunt er echt niet omheen. In mijn expositie daag ik de bezoeker uit om zelf een standpunt over het naakte lichaam in te nemen.”
Culturele revolutie
Het naakte lichaam blijft Zoë fascineren. Na haar afstuderen is het laatste woord hierover door Zoë nog niet gezegd: “Ik wil deeltijd autonome kunst gaan studeren en me nog verder verdiepen in dit onderwerp, om het taboe op naaktheid te doorbreken. In je eentje is het natuurlijk onmogelijk om een culturele revolutie te ontketenen. Maar ik hoop dat ik mensen aan het denken zet tijdens mijn finalsexpositie. Ik moet ergens beginnen!”
Meer info over de opleiding Graphic Design
Ook ArtEZ Studium Generale sprak met Zoë. Lees het interview hier
