Het vinden van een vrije vorm
Marnix Vinkenborg is theatermaker, producer, componist, regisseur, performer én masterstudent Muziektheater. Nog eventjes dan, want deze zomer studeert hij af met Pressure Cooker, zijn finals-project waarin hij samen met andere makers onderzoekt of een project belangrijker kan worden dan het object dat eruit komt. Voordat hij begon met zijn master bij ArtEZ, volgde Marnix de bachelor Composition Electronic Music bij de HKU. Daar was hij al bezig met theater, maar werkte hij ook aan multidisciplinaire projecten: hij richtte zich onder andere op mode en film. Multidisciplinair maken zit hem dus al geruime tijd in de vingers.
“Toen ik stuitte op Muziektheater, vond ik daarin de ruimte om verschillende discipline samen te voegen. Beeld, beweging, muziek, geluid, vormen – je kunt er alles in kwijt. Net als dat je in een muziekstudio aan alle knopjes kunt draaien, kun je in een theaterstudio ook de vrijheid opzoeken.” Met die overeenkomst in zijn achterhoofd begon hij aan de masteropleiding Muziektheater bij ArtEZ – en daarbij werd hij niet teleurgesteld. “De meerwaarde van de master zit voor mij in de breedheid ervan. Muziektheater is geen helder gedefinieerd veld: het omvat ook film, en muziekuitvoering – potentiee kan alles muziektheater worden. Het gebruiken van die vrije vorm is voor mij heel belangrijk.”
Ruimte voor de poëzie van de maker
Tijdens het eerste jaar van de master Muziektheater kon hij vooral veel dingen aan zijn ‘gereedschapskist’ toevoegen: vaardigheden op het gebied van performance, drama en schrijven. Doel was om zoveel mogelijk nieuwe skills op te doen. In het tweede jaar ging hij met al die vers verworven kennis en vaardigheden aan de slag – en daarbij was onderzoek een constante factor. “In een master ben je eigenlijk altijd onderzoekend bezig: je blijft jezelf continu bevragen. Dat onderzoekende, jezelf durven en kunnen bevragen, reflecteren op je werk en meer te weten komen over je eigen werk, leidt op tot makerschap. Je ontwikkelt je tot iemand met een eigen artistieke signatuur.”
In dat ontwikkelproces werd hij ondersteund door een onderzoeksbegeleider en een mentor. “Je staat er als student niet alleen voor: je research-coach en mentor begeleiden je – of liever, ‘voeden’ je. Ze stellen de juiste vragen op het juiste moment.” Marnix vertelt dat hij juist ook veel autonomie heeft ervaren in het opzetten van zijn onderzoek – met name als het gaat om vorm. “Mijn onderzoek is bijvoorbeeld visueel. Er is geen sprake van een academische test – dat zou ook niet passen. Er zijn geen strakke, strikte richtlijnen. In plaats daarvan is er ruimte voor de poëzie van de maker, voor je eigen taal.”
Er is ruimte voor de poëzie van de maker, voor je eigen taal.
Zes makers in één zeecontainer
Uiteindelijk kwam alles samen in zijn finals-werk. Daarin regisseerde hij samen met vijf andere kunstenaars een multidisciplinair project met de naam Pressure Cooker. “Mensen vanuit verschillende disciplines – een sound artist, een textiel ontwerper, een researcher, een beeldend kunstenaar, twee generalistische artiesten en ikzelf als regisseur – sloten zich zeven dagen op in een loods op de NSDM-werf in Amsterdam. We hebben we een week op gezette tijden met elkaar in die loods gezeten. Dat was best intens – en het was per dag schakelen. Hoe ga je de dag in met elkaar? Het antwoord was eigenlijk heel simpel: zonder verwachtingen. Ik wist bijvoorbeeld niet of er eindperformance zou komen.”
Pressure Cooker was één groot experiment, vertelt Marnix. Wat is de uitkomst ervan? “De conclusie is dat het experiment is gelukt. Het heeft me namelijk gebracht dat ik verder kan. Ik heb mijn ideeën in de praktijk kunnen testen. Kun je met al die verschillende disciplines samen iets maken? Het antwoord is ja.” In de loods pakten de makers een camera erbij wanneer het moment interessant werd. Resultaat is een uitgebreide documentatie, die inzicht geeft in het proces: het experiment is erin gedocumenteerd. “Ook met het maken van de video hebben we geëxperimenteerd. We hebben bijvoorbeeld geprobeerd er fictionele stukken aan toe te voegen. Maar de video bevatte van zichzelf al zoveel drama dat dat niet werkte... De documentatie geeft een inkijkje in wat er gebeurt als je allemaal makers in een ruimte zet, hen samen opsluit – je kunt zien hoe dat werkt. De slotperformance is een resultaat van al die documentatie. En dat helpt mij weer verder in de toekomst: ik kan er mijn methodiek verder mee ontwikkelen.”
Een nieuwe maak-methodiek
De methodiek die Marnix verder wil ontwikkelen, begon ooit met muziek maken. “Voor mij was de cross-over tussen verschillende genres, tussen verschillende instrumenten heel belangrijk – net als het opnemen daarvan in de studio en de mogelijkheden die dat biedt. Zoals Brian Eno klassiek en pop samen wilde brengen, heb ik als doel om compositie en alle disciplines te verenigen met theater. Want dat is mijn ultieme droom, dat je een gemeenschappelijke communicatie, een gezamenlijke taal kunt creëren en samen werk kunt maken. Elkaar in autonomie kunnen versterken. Het idee van een loods als theaterzaal, als een enorme studio waarin alle knopjes die je maar wenst beschikbaar zijn, alles waar het proces om vraagt – dat is een oneindigheid aan mogelijkheden.”
Dat is mijn ultieme droom: dat je een gemeenschappelijke communicatie, een gezamenlijke taal kunt creëren en samen werk kunt maken. Elkaar in autonomie kunt versterken.
Marnix wil zich verder ontwikkelen als theatermaker – en vooral ook zijn eigen methodiek verder vormgeven. “In de krant staat bij interviews en recensies van theatervoorstellingen vaak hoe de voorstelling is gemaakt is, volgens welke methodiek – met een signatuur van de maker. Ik hoop dat Pressure Cooker in dat rijtje komt te staan: ik wil verder met die methodiek. Volgend jaar wil ik een nieuwe interactieve installatie maken, bijvoorbeeld in een white cube (witte ommuurde expositieruimte): kunstenaars uitnodigen om theatrale ideeën vorm te geven in die white cube. Dat zou dan deel twee kunnen worden; het begin van een serie.”
Hoe zou die serie eruit komen te zien – wat kunnen we verwachten? “Ik wil toewerken naar een performance, naar een uitvoering – maar de weg naar die performance toe maakt ook al deel uit van het werk. Mensen kunnen de performance bezoeken, maar ook documentatie van de aanloop ernaartoe, of de overblijfselen ervan, die blijven bestaan in een expo. Zo ontstaat er een cross-over van theater en visuele kunst.”
Van experimenteel muzikant tot kunstenaar
De basis die hij met de master Muziektheater legde, komt hem bij die toekomstplannen goed van pas. “Als ik terugdenk aan de opleiding, staat voor mij met stip op nummer één dat ik heb leren reflecteren op mijn werk. Ik heb ook fouten gemaakt: bijvoorbeeld in projecten stappen zonder er eerst goed over na te denken, zonder een idee te hebben waarom. Nu heb ik een visie ontwikkeld op wat ik wil doen. Ik zeg vaker nee. Dat heeft me zowel artistiek als professioneel verder gebracht.”
Ik kwam binnen als experimenteel muzikant, en studeer af als kunstenaar. De master heeft mij geholpen in het ontwikkelen van mijn makerschap.
Mensen die op wat voor manier dan ook bezig zijn met het ontwikkelen van hun artistieke visie, zitten bij de master Muziektheater op de goeie plek, aldus Marnix. “Ik kwam binnen als experimenteel muzikant, en studeer nu af als kunstenaar – ik ben met méér bezig dan alleen geluid. De master heeft mij geholpen in het ontwikkelen van mijn makerschap.”
Meer over Marnix
Ontdek meer over Marnix en zijn werk op Marnix’ website, en volg hem op Instagram, Facebook en Soundcloud. Van 9 tot 18 juli stond hij op Over het IJ Festival in Amsterdam-Noord met PENTHOUSE PITCH: een psychologisch seminar, van alle gemakken voorzien. Bekijk ook de video van Pressure Cooker.
