(On)zichtbare Arbeid
- Financiër(s): Regieorgaan SIA en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie (Call Artistiek en Ontwerpend Onderzoek)
- Gestart in: oktober 2025
Veel werk in de mode- en textielindustrie blijft verborgen. Denk aan het ambacht van makers, de zorg van reparateurs en het onderhoud van consumenten. (On)zichtbare Arbeid onderzoekt hoe kunst en ontwerp die onzichtbare arbeid zichtbaar kunnen maken. Zo dragen we bij aan een nieuwe circulaire maak- en ontwerppraktijk. Een manier van werken waarin materialen en kennis worden hergebruikt en gewaardeerd. Een praktijk die eerlijker, inclusiever en duurzamer is.
Waarom onzichtbare arbeid ertoe doet
Het vakmanschap en de zorg achter kleding krijgen weinig aandacht in ons huidige modesysteem. Toch zijn juist die onzichtbare bijdragen cruciaal voor een circulaire toekomst. Zolang arbeid in de keten verborgen blijft, stagneert de overgang naar een transparant en duurzaam mode- en textielsysteem.
Een holistisch perspectief op circulaire mode
(On)zichtbare Arbeid kijkt verder dan materialen en recycling. Ook sociale, culturele en esthetische aspecten zijn, naast de ecologische, van groot belang. Zo ontstaat een holistisch perspectief dat nieuwe manieren van mode maken mogelijk maakt.
Circulariteit gaat niet alleen over materialen en technologie, maar ook over de mensen, waarden en relaties die ermee verbonden zijn.”
— Daniëlle Bruggeman, lector Mode ArtEZ University of the Arts
Nieuwe ontwerp- en maakpraktijken
Met (On)zichtbare Arbeid verkennen ontwerpers, onderzoekers en makers (vanuit ambacht) samen hoe verborgen processen zichtbaar gemaakt kunnen worden. Ze doen artistiek en ontwerpend onderzoek. Ze praten met vakmensen, onderzoekers en andere partijen. Samen verkennen ze hoe circulaire praktijken kunnen ontstaan: manieren van werken die afval verminderen, materialen opnieuw inzetten en goed zijn voor mens en milieu.
Het onderzoek geeft meer inzicht in circulair werken. Daarbij kijken we niet alleen naar materialen, maar ook naar sociale en culturele aspecten. Zo wordt het hele ecosysteem meegenomen.
Het project richt zich op vragen als:
- Wie zijn de onzichtbare spelers in de keten?
- Wat verstaan we onder verborgen arbeid?
- Welke aspecten willen we zichtbaar maken om tot meer circulaire praktijken te komen?
Partners, ontwerpers en onderzoekers: samen werken aan circulaire mode
(On)zichtbare Arbeid is een onderzoeksproject van ArtEZ University of the Arts in samenwerking met State of Fashion, en wordt uitgevoerd met partners Avans Hogeschool en de Crafts Council Nederland.
Vanuit ArtEZ doen Femke de Vries en Tjeerd Veenhoven onderzoek in samenwerking met lector Mode Daniëlle Bruggeman. Vanuit Avans Hogeschool (Centre of Expertise Brede Welvaart en Nieuw Ondernemerschap) is dat Joline d'Arnaud van Boeckholtz. Ontwerpers Tess van Zalinge, Zyanya Keizer & Eleftheria Lavdaki en Amy Suo Wu nemen deel aan het project namens State of Fashion.
Samen werken we aan alternatieve manieren van mode maken, waarin verborgen arbeid – van repareren en ambacht tot zorg en samenwerking – een centrale plek krijgt.
Resultaten en impact
Het project maakt zichtbaar welke rol ambachtslieden, reparateurs en consumenten spelen. Ontwerpers ontwikkelen praktijkvoorbeelden die transparantie, inclusiviteit en duurzaamheid in de mode-industrie stimuleren.
De eerste concrete resultaten worden zichtbaar tijdens de State of Fashion Biënnale in Arnhem in 2026, in de vorm van een tentoonstelling en een symposium.
