"Mijn werk geeft je een beleving van het Alzheimerproces."
Een groot deel van de studenten op ArtEZ komt vers van de middelbare school. Maar er zijn ook uitzonderingen. Mensen die op latere leeftijd en na een andere carrière nog aan een studie beginnen. Zoals Jacqueline Kerssens, logopedist met een eigen praktijk, die koos voor de deeltijdstudie Docent Beeldende Kunst en Vormgeving (DBKV) in Zwolle. “Het docentschap trekt me erg aan.”
Jacqueline is logopedist met een praktijk in Almere. Dat had ze de rest van haar leven kunnen blijven, maar ze koos ervoor om óók de studie Docent Beeldende Kunst en Vormgeving in Zwolle te doen. “Na de middelbare school werd ik niet aangenomen op de Rietveld Academie. Ik was 19 en vrij verlegen, dus ik snap achteraf wel dat ik daar helemaal niet paste. Toen ben ik een studie logopedie gaan doen. Maar het bleef wel kriebelen.”
Opleiding tot docent
Een aantal jaren later werd ze door de basisschool van haar kinderen uitgenodigd om te komen helpen met de creatieve lessen. Daar ging ze op in, en ondertussen is ze al een jaar of twaalf verbonden aan die school, inmiddels als leerkracht tekenen en schilderen. “Ik geef daar les aan kinderen van groep 5 tot en met 8 die talent hebben voor tekenen en schilderen, en kinderen die speciale aandacht of zorg nodig hebben, zodat ze bijvoorbeeld meer zelfvertrouwen krijgen.” Ze gaf die lessen samen met de vakdocent, maar toen die met pensioen ging, stond ze klaar om het over te nemen. “De studie Docent Beeldende Kunst en Vormgeving ben ik vervolgens gaan doen omdat ik vond dat ik ondanks mijn ervaring toch een opleiding tot docent moest hebben. Ik merk dat het docentschap me heel erg aantrekt. Dat is sinds een jaar of tien wel iets wat bij mezelf past. Dat had ik eerder niet zo, maar tegenwoordig wel."
Fascinatie voor Alzheimer
Als student met wat meer levenservaring heeft ze veel gehad aan haar eerste carrière. Haar vak als logopedist raakt de studie bijvoorbeeld aan de pedagogische kant. “Dat heb je voor allebei nodig. Dat ik die pedagogische kant al goed ken, gaf me tijdens mijn studie een licht voordeel. Door de studie besef ik dat ik als kunstenaar ook aandacht kan vragen voor medische thema’s, zoals ik met mijn eindwerk poog te bereiken.” Dat eindwerk bestaat uit drie met vilt beklede ruimtes die verschillende stadia van de ziekte Alzheimer verbeelden. Tijdens haar studie Logopedie raakte ze geïnteresseerd in Alzheimer en alles wat daarmee te maken heeft. “Het heeft me altijd getrokken om met ouderen te werken. Zij hebben mooie verhalen te vertellen. En vanuit die interesse is ook mijn fascinatie voor Alzheimer ontstaan: een ongrijpbare en onomkeerbare ziekte. Als logopedist ben ik destijds afgestudeerd met een onderwerp gericht op dementie. Het voelt als het rondmaken van de cirkel en vanzelfsprekend om bij ArtEZ met hetzelfde onderwerp de eindfase van de studie in te gaan.”
Onder je huid
Het eindwerk bestaat dus uit drie vilten ruimtes. “In de eerste ruimte ga ik een performance doen. Dat is een kleine ruimte, waardoor je als toeschouwer dicht bij me bent, en dat is ook de bedoeling. Je stapt de ruimte in en daar moet er een bepaald gevoel op je neerkomen. Je ondergaat het. Door het vilt komt alles dof binnen. Vervolgens kan dat doffe gevoel onder je huid kruipen. Het móet ook vervreemden, zodat een verbeelding ontstaat van de vroege fase in het Alzheimerproces.”
Inleven in een Alzheimerpatiënt
In de tweede ruimte gebruikt Jacqueline een koffer waar vilt uitkomt. Een esthetisch beeld. Mooi om naar te kijken, maar het moet ook verwarrend zijn, vertelt ze. “Hoe de derde ruimte er precies uit komt te zien, weet ik nog niet. Misschien wordt het wel helemaal geen ruimte, maar wordt het een plek waar vilt aan het plafond hangt en waar je in kunt stappen. Dat moet steriel en licht zijn, want op dat punt gebeurt er eigenlijk niks meer. Ik hoop mensen een ervaring te bieden: wat overkomt je als je deze vorm van dementie krijgt? Wat word je je gewaar? Wat komt er op je af? Ik pretendeer met mijn werk niet in de huid van de persoon met Alzheimer te kruipen of de waarnemer dit te laten doen. Wel wil ik bewustwording van de impact van deze ziekte creëren en daarmee een indruk achterlaten.”
Exposeren
“Als de opleiding is afgerond wil ik graag het educatieve en het kunstzinnige blijven combineren”, zegt Jacqueline. “Zoals ik dat nu in het Singer Museum doe. Daar geef ik rondleidingen en workshops, onder andere voor mensen met een visuele beperking. Ik heb werk gemaakt – ook weer met vilt – waarmee het oorspronkelijke werk dat in het museum hangt op een andere manier dan visueel kan binnenkomen bij de museumgast. Zo kan ik mensen meenemen in de wereld van de kunst, maar ook mijn eigen werk daarin laten beleven.” Haar eigen werk laten zien, dat bevalt haar goed. “In het gezondheidscentrum waar ik mijn praktijk voer, heb ik mijn werk geëxposeerd. Maar ik krijg ook verzoeken van andere gezondheidscentra in Almere om daar te exposeren. En ik zou de Alzheimerstichting ook graag informeren. Wellicht is daar ook interesse voor de beleving van mijn eindwerk.”
